Obowiązek złożenia oświadczenia
Jeśli spadkobierca jest z kręgu najbliższej rodziny i jednocześnie został wymieniony w testamencie, to bezpieczniej jest w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o śmierci najbliższej osoby z rodziny (takiej jak małżonek, rodzice), jeśli oczywiście zachodzi obawa, że w majątku spadkowym pozostały również długi , złożyć oświadczenie o sposobie przyjęcia spadku: wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza, lub o odrzuceniu spadku.
Wprawdzie może się później okazać, że powołanym do spadku np. po zmarłej matce jest tylko syn, z pominięciem męża matki i pozostałych dzieci, ale zanim testament zostanie ujawniony, wierzyciele mogą wystąpić do sądu o stwierdzenie nabycia spadku przez spadkobierców ustawowych i następnie zażądać od nich spłaty długów.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest o tyle korzystne dla spadkobiercy, że nie pozbawi się dziedziczenia majątku, a jeśli długi wystąpią, spłaci je do wysokości odziedziczonego majątku.
Natomiast spadkobiercą testamentowym można stać się, będąc osobą obcą dla spadkodawcy, nie należącą do kręgu spadkobierców ustawowych. Wówczas po otwarciu i ogłoszeniu testamentu, który, może się tak zdarzyć, znajdował się u innej osoby, nie tej bezpośrednio zainteresowanej dziedziczeniem, spadkobierca testamentowy, który właśnie dowiaduje się o tytule swego powołania, ma sześć miesięcy na złożenie oświadczenia, czy spadek przyjmuje i w jaki sposób, czy też spadek odrzuca.
Zobacz serwis: Postępowanie spadkowe
Jeśli testament znajduje się u osoby zainteresowanej tzn. u spadkobiercy testamentowego, a jest ona osobą obcą dla spadkodawcy, i z pewnych (sobie tylko wiadomych) powodów nie dąży do otwarcia i ogłoszenia testamentu oraz stwierdzenia nabycia spadku z tego testamentu, to bieg terminu tych 6 miesięcy na złożenie jej oświadczenia się nie rozpoczyna do momentu, kiedy zdecyduje się złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu.
Gdy doszło już do złożenia oświadczenia
W przypadku, kiedy doszło już do złożenia oświadczenia w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku, ale spadkobierca uczynił to pod wpływem błędu lub groźby, może on również podjąć próbę uchylenia się od skutków prawnych takiego oświadczenia.
Zatem taka możliwość istnieje nie tylko wtedy, gdy spadkobierca nie złożył w terminie stosownego oświadczenia w przedmiocie spadku, ale również wtedy, gdy oświadczenie złożył, ale chciałby się od niego uchylić. Sytuacja taka będzie miała miejsce nie tylko wówczas, gdy spadkobierca złożył oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, a nie wiedział, że w spadku są długi, przekraczające wartość spadku, ale również wtedy, gdy zostało złożone oświadczenie w przedmiocie odrzucenia spadku, np. z powodu gróźb innej osoby, następnie stan obawy ustał i spadkobierca chce uchylić się od tego oświadczenia, bo gdyby nie te groźby to przyjąłby spadek: wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza.
Stosuje się podczas takiego postępowania przepisy Kodeksu cywilnego o wadach oświadczenia woli. Oświadczenie składa się przed sądem, i aby było skuteczne, wymaga zatwierdzenia przez sąd, krótko mówiąc, sąd oceni, czy rzeczywiście można uznać, że spadkobierca działał pod wpływem błędu lub groźby.
Zobacz też: Złożenie oświadczenia w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku z opóźnieniem