Bezprawność czynu
Niezbędną przesłanką zaistnienia odpowiedzialności odszkodowawczej jest bezprawność czynu. Bezprawność ta inaczej jest ujmowana przy odpowiedzialności deliktowej, zaś inaczej przy odpowiedzialności kontraktowej. W tym pierwszym przypadku sprawca szkody ponosi odpowiedzialność, jeżeli jego zachowanie był sprzeczne z prawem powszechnie obowiązującym lub też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
W przypadku zaś odpowiedzialności kontraktowej czynem bezprawnym będzie niewykonanie lub nieprawidłowego wykonanie zobowiązania. Chodzi o sytuacje, w których zachowanie jednej osoby jest niezgodne z zachowaniem, do którego osoba zobowiązała się.
Związek przyczynowy
Aby jednak naganne z punktu widzenia prawa zachowanie mogło stanowić podstawę do obarczenia odpowiedzialnością odszkodowawczą niezbędne jest zaistnienie związku przyczynowego między tych zachowaniem a powstałą szkodą.
Zgodnie z art. 361 § 1 kodeksu cywilnego zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Do zaistnienia odpowiedzialności nie wystarczy zatem prosty związek przyczynowy, chodzi o to, by szkoda była normalnym skutkiem danego zachowania.
Przykładowo odnosząc się do wypadku samochodowego, związek przyczynowy zachodzi między wypadkiem a faktem wyprodukowania samochodu przez fabrykę. Gdyby samochód nie został wyprodukowany w fabryce, to nie byłoby wypadku. Trudno jednak uznać, by odpowiedzialność za wypadek ponosił producent samochodu. Wypadek samochodu nie jest bowiem normalnym skutkiem produkcji pojazdu. Taki związek może zachodzić jednak między wypadkiem samochodowym, a naruszeniem przepisów o ruchu drogowym przez sprawcę wypadku.
Podobnie rzecz się ma do zaniechania, jako bezprawnego zachowania sprawcy szkody. Gdyby sprawca szkody zachował się zgodnie ze swoim obowiązkiem (podjął działanie – np. odpowiednio nadzorował własnych pracowników), to szkoda by nie nastąpiła. Jeżeli normalnym skutkiem tego zaniechania jest szkoda, to winny ponosi odpowiedzialność.
Zobacz serwis: Ubezpieczenia
Wina
Osobną przesłanką odpowiedzialności jest wina, która odnosi się do oceny zachowania sprawcy jako negatywnego. Przy winie umyślnej sprawca ma świadomość szkodliwego skutku swego zachowania się i przewiduje jego nastąpienie, celowo do niego zmierza lub co najmniej się na wystąpienie tych skutków godzi. Przy winie nieumyślnej sprawca wprawdzie przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć, albo też nie przewiduje możliwości nastąpienia tych skutków, choć powinien i może je przewidzieć.
Zobacz serwis: Prawa konsumenta