Kontraktacja a umowa sprzedaży
Umowa kontraktacji uregulowana jest w przepisach art. 613 – 626 Kodeksu cywilnego. Kontraktujący (odbiorcy produktów rolnych) bardzo często stosują w obrocie z producentami rolnymi (rolnikami-producentami prowadzącymi gospodarstwo rolne) wzory umów, w których widnieje nazwa ,,sprzedaż”, ,,umowa sprzedaży”. Nie należy przywiązywać do tego większej wagi - niezależnie od nazwy będzie to i tak umowa kontraktacji pod warunkiem, że spełnione będą podstawowe wymagania dla tego typu umowy, a mianowicie producent zobowiąże się do wytworzenia i dostarczenia kontraktującemu oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący odbierze produkty rolne, zapłaci umówioną cenę i spełnieni ewentualne dalsze świadczenia dodatkowe.
Zobacz również: Umowa kontraktacji WZÓR
Od umowy sprzedaży kontraktacja różni się ograniczeniami podmiotowymi (tylko producent rolny) i przedmiotowymi, gdyż przedmiotem umowy kontraktacji mogą być tylko produkty rolne, które mają być dopiero wytworzone w gospodarstwie (przedsiębiorstwie) producenta rolnego. Kontraktujący nie przez pomyłkę nadają umowie kontraktacji inne nazwy. Liczą oni na nieznajomość prawa i nieskorzystanie przez rolników z daleko idących uprawnień w sytuacji niemożności dostarczenia przedmiotu kontraktacji wskutek okoliczności, za które producent odpowiedzialności nie ponosi, o czym w dalszej części artykułu.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Niemożność dostarczenia produktów kontraktującemu
Przepis art. 622 kc reguluje skutki niemożliwości dostarczenia przedmiotu kontraktacji, który to przedmiot producent zobowiązał się wytworzyć we własnym toku produkcji. Okoliczności, za które producent nie odpowiada, najczęściej będą miały źródło w zjawiskach naturalnych, którym trudno się przeciwstawić przy dołożeniu nawet najwyższej staranności i zastosowaniu dostępnych środków technicznych: klęska opadów, powodzi, suszy, wiatrów, gradobicia, plagi owadów, masowego występowania innych szkodników, zarazy, a także czynników z pogranicza siły wyższej, np. mrozów. Takie przyczyny zwalniają producenta od odpowiedzialności za niewykonanie umowy, jednak zgodnie z powyższym przepisem, producent jest zobowiązany tylko do zwrotu pobranych zaliczek pieniężnych i kredytów bankowych. W takich sytuacjach kontraktujący nie mają prawa egzekwować od producenta jakichkolwiek świadczeń finansowych, mających zrekompensować im niedostarczone produkty.
Niewykonanie zobowiązania a kary umowne
Wzorcowe umowy kontraktacyjne zawierają klauzule dyscyplinujące prawidłowe wykonanie umów. Takimi klauzulami są postanowienia o karach umownych albo zobowiązujące producenta do zawiadomienia kontraktującego o stanie plantacji lub hodowli, kiedy powstają zagrożenia bądź szkody powodujące niemożność wykonania umów. Klauzule takie zamieszcza się w celu podjęcia kroków w kierunku zwalczania zagrożeń i ustalenia ich wpływu na rozmiary kontraktacji. Jeżeli zostały one zamieszczone w treści umowy, przepis art. 623 kc reguluje skutki prawne na wypadek zawinionego uchylenia się producenta w razie niedopełnienia tego obowiązku. Producent pragnąc zwolnić się od obowiązku świadczenia kary umownej musi wykazać, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności przez niego niezawinionych, a więc na nim spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie. Aby producent mógł się skutecznie zwolnić od kary umownej, w warunkach gdy nałożono na niego w umowie obowiązek powiadomienia o przeszkodach w wykonaniu umowy, powinien posłużyć się dowodem, np. ze wspólnie przeprowadzonej kontroli procesu produkcji. Jeżeli producent w sposób zawiniony zaniecha wykonania powiadomienia, nie będzie mógł się powołać na te okoliczności (przeszkody).
Ostrożnie z zapisem na sąd polubowny
Podpisując umowy kontraktacji warto zwrócić uwagę na zapis umieszczany zazwyczaj na końcu umowy, a dotyczący poddania rozstrzyganiu sporów pod sąd polubowny. Oznacza on nie mniej ni więcej, że w razie sporu na tle wykonania umowy producent traci możliwość rozpoznania sprawy przez sąd powszechny (państwowy) na rzecz bliżej nieokreślonego sądu eksperckiego, koleżeńskiego. Należy bezwzględnie unikać tego typu zapisu.