Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela. Przedstawicielstwo czyli zastępstwo prawne zgodnie z art. 95 § 2 kodeksu cywilnego pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
Zobacz: Konsument i umowy
Prawo wyłącza możliwość działania przez przedstawiciela w przypadku sporządzenia testamentu, uznania dziecka przez przedstawiciela ustawowego mężczyzny nieposiadającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz wyrażenia zgody na przysposobienie. Również zawarcie małżeństwa przez przedstawiciela jest ograniczone i możliwe tylko z ważnych powodów za zgodą sądu.
Przedstawiciel ustawowy
Zgodnie z art. 96 k.c. przedstawicielem ustawowy jest osoba uprawniona do działania w cudzym imieniu na podstawie przepisów ustawy. Źródłem umocowania do przedstawicielstwa ustawowego może być również orzeczenie sądowe.
Zobacz serwis: Sprawy rodzinne
Przedstawiciele ustawowi to:
- rodzice – są oni przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską,
- opiekun – jest przedstawicielem ustawowym małoletniego oraz osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie,
- kurator – jest przedstawicielem ustawowym dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, którego nie może reprezentować żadne z rodziców; ustanawia się go także dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nieurodzonego; dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, gdy postanowi tak sąd opiekuńczy; dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika,
- jeden z małżonków – w przypadku, gdy reprezentuje ona drugiego małżonka,
- wspólnik spółki cywilnej – w przypadku, gdy reprezentuje on członków spółki cywilnej.
Polecamy: Przestępstwa podatkowe. Nowe kary i procedury
Pełnomocnik
Zgodnie z art. 96 k.c. pełnomocnictwo to uprawnienie do działania w cudzym imieniu uzyskane na podstawie oświadczenia reprezentowanego.
Oświadczenie może brzmieć „Ja, poniżej podpisany, legitymujący się dowodem osobisty, udzielam pełnomocnictwa do działania w moim imieniu w sprawie (…)”
Wyróżniamy trzy rodzaje pełnomocnictwa: ogólne, rodzajowe oraz szczególne. Zgodnie z art. 98 k.c. pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności. Pełnomocnictwo ogólne nie obejmuje umocowania do zbywania i obciążania nieruchomości, zaciągania pożyczek i zobowiązań wekslowych, czynienia darowizn, przyjmowania lub zrzekania się spadków oraz wytaczania powództw (są to czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu). Pełnomocnictwo rodzajowe to uprawnienie do dokonywania określonego rodzaju (typu) czynności (np. prawo do zawierania w imieniu przedsiębiorcy umów o pracę). Pełnomocnictwo szczególne to umocowanie do wykonania określonej, jednej czynności (np. wytoczenie powództwa w danej sprawie).
W sprawach przed sądem wyróżniamy również pełnomocników profesjonalnych – adwokatów, radców prawnych oraz rzeczników patentowych.
Zgodnie z art. 99 k.c. jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie (np. pełnomocnictwo do zbycia nieruchomości musi być w formie aktu notarialnego, tak jak umowa zbycia nieruchomości). Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.
Zobacz: U prawnika
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2016, poz. 380)