Premia i nagroda to szczególny rodzaj wynagrodzenia dodatkowego. W potocznym rozumienie są to pojęcia używane zamiennie, o tożsamym znaczeniu. W znaczeniu prawnym są rozróżniane jako dwie odrębne formy dodatkowego wynagrodzenia za pracę. Ich prawidłowa charakterystyka nastręcza wielu trudności.
Uznaniowa nagroda
Nagroda, w przeciwieństwie do premii, została uregulowana w ustawie dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.). Ustawowymi kryteriami przyznania nagrody są: wzorowe wypełnianie obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości, przyczynianie się szczególnie do wykonywania zadań zakładu. Są to tylko wskazówki dla pracodawcy. Kodeks nie zawiera bowiem zamkniętego katalogu przesłanek. Nawet po spełnieniu tych wymagań na pracodawcy nie ciąży obowiązek przyznania nagrody a pracownikowi nie przysługuje żadne roszczenie o nią. Jest to kwestia uznaniowa, uzależniona od dobrej woli pracodawcy. To on decyduje o tym, komu, kiedy, za co i w jakiej wysokości przyznać świadczenie. Jedynym gwarantem otrzymania nagrody jest uzyskanie jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy. Z chwilą uzyskania takiego oświadczenia pracownik nabywa prawo do nagrody. Potwierdza to wyrok SN z 21 września 1990 r. (I PR 236/90). Zgodnie, z którym przyznanie pracownikom świadczenia o charakterze nieobowiązkowym rodzi prawo domagania się wypłaty takiego świadczenia. Pracownik, który otrzymał oświadczenie pracodawcy o przyznaniu nagrody a samej nagrody nie otrzymał, może domagać się zasądzenia należnej nagrody przed sądem pracy.
Istnieje jednak przypadek, w którym nagroda traktowana jest jak premia. Ma to miejsce w sytuacji, gdy pracodawca w akcie wewnątrzzakładowym określił jasne i precyzyjne kryteria i zasady przyznawania nagród.
Mimo, że nagroda ma charakter uznaniowy pracodawca musi zachować pewne standardy. Nie ma możliwości by przyznawał świadczenia osobom niezasłużonym a pomijał sumiennych i efektywnych pracowników. Ciąży na nim bowiem kodeksowy obowiązek obiektywnej i sprawiedliwej oceny pracowników i ich pracy. Decyzja ta nie może mieć charakteru dowolnego.
Zobacz również: Premia i nagroda czym się różnią
Gwarantowana premia
Świadczenie to wynika z innych niż Kodeks pracy przepisów prawnych, układów zbiorowych pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę. Prawo do premii uzyskuje pracownik, który spełni, określone w jednym w wymienionych wyżej aktów prawnych, kryteria. Przykładem takich warunków może być osiąganie wysokich wyników sprzedażowych, pozyskanie określonej liczby klientów, itp. Premie dzielimy na regulaminowe i uznaniowe.
Premia regulaminowa
Przyznanie tego świadczenia uregulowane jest szczegółowo w regulaminie, umowie bądź innym dokumencie. Uregulowanie wskazuje warunki, którym należy sprostać by premię otrzymać, oceniany okres czasu, wysokość świadczenia, termin jego przyznania i wypłaty. Spełnienie warunków gwarantuje otrzymanie premii a pracownikowi, który im sprostał nie można odmówić tej gratyfikacji. Przysługuje mu więc roszczenie do pracodawcy o wypłatę należnego świadczenia.
Premia uznaniowa
Pod pojęciem premii uznaniowej rozumiane jest świadczenie przyznawane decyzją pracodawcy, która nie jest oparta na ocenie spełnienia przez pracownika wymaganych warunków. Rozróżnienie premii od nagrody powoduje liczne trudności.
Zdaniem Sądu Najwyższego premia, którą pracownik ma możliwość otrzymać tylko w zależności od oceny jego pracy przez dyrektora przedsiębiorstwa, nie zaś od skonkretyzowanego i zobiektywizowanego wskaźnika premiowego, jest w gruncie rzeczy nagrodą, a podjęta w tym przedmiocie decyzja nie podlega kontroli organów orzekających w sprawach pracowniczych. Prawo podmiotowe do żądania takiej premii powstaje dopiero w dacie decyzji kierownika zakładu pracy przyznającej pracownikowi premię (wyrok SN z dnia 30 marca 1977 r., I PRN 26/77). O tym bowiem, czy dane świadczenie jest nagrodą, czy premią nie decyduje nazwa, pod jaką to świadczenie występuje, lecz kontekst normatywny, który je reguluje (wyrok SN z dnia 3 marca 2011r., II PK 218/10). Świadczenie obowiązkowe należące się pracownikowi po spełnieniu określonych przesłanek jest premią, nawet jeżeli świadczenie to zostało nazwane nagrodą.
Polecamy serwis: Praca
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.),
- wyrok SN z dnia 30 marca 1977 r., (I PRN 26/77),
- wyrok SN z dnia 21 września 1990 r. (I PR 236/90),
- wyrok SN z dnia 3 marca 2011r., (II PK 218/10).