Dane dotyczące wypłat 14. emerytury ponownie pokazały, jak odmiennie funkcjonują dwa największe systemy emerytalne w Polsce. Jeden szczegół sprawił, że sytuacja rolników wygląda w tym roku zupełnie inaczej niż sytuacja większości emerytów z ZUS i to właśnie na nim opiera się cały tegoroczny wynik. Skąd tak duża różnica? I co ten wynik mówi o kondycji systemu emerytalnego rolników?
- Emerytury rolnicze są o połowę niższe niż ZUS-owe
- Starzenie się wsi i depopulacja - drugi powód, o którym mówi KRUS
- Składki rolnicze są wielokrotnie niższe niż składki ZUS
- KRUS: system działa na ustawie sprzed 35 lat i wymaga reform
- 14. emerytura w KRUS i ZUS – przepaść między systemami
Emerytury rolnicze są o połowę niższe niż ZUS-owe
Według oficjalnych danych przeciętna emerytura z KRUS wynosi obecnie około 2261 zł, czyli zaledwie połowę przeciętnej emerytury z ZUS, która po marcowej waloryzacji przekroczyła 4 tys. zł.
To właśnie ta różnica sprawia, że większość rolników mieści się poniżej progu 2900 zł zmniejszającego 14. emeryturę, dlatego świadczenie trafia do nich w pełnej wysokości. Dla porównania, w ZUS wiele osób otrzymało świadczenie obniżone metodą „złotówka za złotówkę”, a część przekroczyła próg dochodowy na tyle, że czternastki w ogóle nie dostała. W KRUS dokładnie odwrotnie. Zdecydowana większość emerytur jest na tyle niska, że rolnicy automatycznie otrzymują maksymalną kwotę.
Starzenie się wsi i depopulacja - drugi powód, o którym mówi KRUS
KRUS wprost wskazuje, że populacja polskiej wsi starzeje się jeszcze szybciej niż reszta społeczeństwa, a młodzi ludzie od lat opuszczają gospodarstwa i wyjeżdżają do miast. Co to oznacza?
- maleje liczba osób ubezpieczonych,
- rośnie liczba pobierających świadczenia,
- system oparty na niskich składkach musi być coraz częściej ratowany środkami z budżetu państwa.
Na koniec II kwartału 2025:
- liczba emerytów i rencistów KRUS wynosiła ok. 961 tys.,
- udział osób 60+ na wsi to już 23,8%,
- wymiana pokoleniowa praktycznie stanęła.
To powoduje, że w KRUS po prostu przeważają osoby o niskich dochodach, kwalifikujące się do pełnej 14. emerytury.
Składki rolnicze są wielokrotnie niższe niż składki ZUS
I to kolejna część układanki. Minimalna miesięczna składka do ZUS to 1773,96 zł. W KRUS natomiast podstawowa składka emerytalno-rentowa za rolnika, małżonka i domownika w IV kwartale 2025 wynosi 169 zł, jeśli gospodarstwo ma do 50 ha, dopiero większe areały podnoszą składkę o 12–48% emerytury podstawowej. To oznacza, że:
Podsumowując, rolnicy płacą dziesięciokrotnie niższe składki, przez średnio 29 lat (kobiety 28, mężczyźni prawie 32), ale ich emerytura jest o połowę niższa niż w ZUS.
Polecamy: Kalendarz księgowego 2026
KRUS: system działa na ustawie sprzed 35 lat i wymaga reform
Zastępca prezesa KRUS, Arkadiusz Iwaniak, wprost przyznaje, że system emerytalny rolników „nie przystaje do współczesnych realiów”. Obowiązująca ustawa pochodzi z 1990 roku, czyli sprzed transformacji rynku rolnego, wejścia do UE i ogromnych zmian, które zaszły na wsi. Dlatego KRUS planuje reformę, która ma obejmować:
- większą elastyczność zatrudnienia - rolnik ma móc pracować na umowę-zlecenie bez utraty ubezpieczenia w KRUS,
- uproszczenie zasad przyznawania świadczeń,
- wydłużenie okresów macierzyńskich,
- zniesienie wielu formalności np. obowiązkowych stawiennictw,
- rozwój sieci ośrodków rehabilitacji dla rolników-seniorów,
- szybsze reagowanie funduszu składkowego w sytuacjach kryzysowych np. susze, powodzie, itd..
Reforma ma być odpowiedzią na fakt, że system coraz bardziej opiera się na dopłatach z budżetu, które od lat wynoszą kilkanaście miliardów rocznie.
14. emerytura w KRUS i ZUS – przepaść między systemami
W ZUS tylko część emerytów otrzymała pełną czternastkę. Reszta dostała świadczenie pomniejszone lub nie dostała go w ogóle, bo:
- emerytury ZUS są znacznie wyższe,
- wielu seniorów przekracza próg dochodowy 2900 zł.