Zatrudnianie osób młodocianych
Prawne uregulowania dotyczące pracowników młodocianych zostały zawarte w dziale dziewiątym Kodeksu pracy, z których stricte wynika, że młodocianym jest osoba, która ukończyła już 16 lat, a jeszcze nie przekroczyła 18 lat. Co za tym idzie zatrudnianie osoby poniżej 16 roku życia jest zabronione. Dozwolenie zatrudnienia młodocianego odnosi się do tego, który ukończył przynajmniej gimnazjum i przedstawił świadectwo lekarskie, które stwierdza, że praca tego rodzaju nie jest zagrożeniem dla jego zdrowia. Natomiast młodociany, który nie posiada kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
Młodociany w rozumieniu Kodeksu pracy
Jednak jak wynika z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. (w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum), z osobą, która ukończyła 16 lat a nie ukończyła gimnazjum, może zostać zawarta umowa o pracę (na wniosek jej opiekuna lub przedstawiciela ustawowego), mająca na celu przygotowanie do zawodu, odbywana w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeśli: został on przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w gimnazjum / uzyskał zezwolenie dyrektora gimnazjum (w którego obwodzie mieszka), na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą i w obu przypadkach uzyskał pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Czas pracy małoletnich
Czas pracy małoletniego nie może przekraczać:
- gdy jest on w wieku do 16 - 6 godzin na dobę,
- gdy jest on w wieku powyżej 16 lat - 8 godzin na dobę.
Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy czy poza nimi.
Jeśli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego przekracza 4,5 godziny, wówczas pracodawca jest zobowiązany wprowadzić mu przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, która wliczana jest do czasu pracy. Prawa pracowników małoletnich w pewnym zakresie są podobne do praw przysługujących kobietom w ciąży. Istnieje bowiem zakaz zatrudniania ich w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej (czyli pomiędzy godzinami 2000 a 600) oraz przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala w drodze rozporządzenia Rada Ministrów.
Urlop wypoczynkowy w pierwszym roku pracy
Prace wzbronione młodocianym
Do prac wzbronionych rozporządzeniem można zaliczyć prace:
- związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym/ wymuszoną pozycją ciała,
- zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
- narażające na działanie szkodliwych czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych,
- stwarzające zagrożenia wypadkowe.
Przerwa w pracy pracownika młodocianego (obejmująca porę nocną) powinna trwać nieprzerwanie co najmniej 14 godzin, a w każdym tygodniu co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Urlop wypoczynkowy i jego wymiar
Po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych, a po upływie roku uzyskuje tych dni aż 26.
Młodociana pracownica porzuciła naukę i przygotowanie zawodowe, w wyniku czego, umowa o pracę została rozwiązana po 4 miesiącach pierwszego roku nauki zawodu. Młodociana nie przepracowała 6 miesięcy w związku z czym w ogóle nie nabyła prawa do urlopu. Gdyby przepracowała od 6 do 12 miesięcy, nabyłaby prawo do 12 dni urlopu wypoczynkowego. Uzyskanie pełnych 26 dni następuje po przepracowaniu pełnych 12 miesięcy.
W roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat, przysługuje mu prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli uzyskał je przed uzyskaniem pełnoletności.
W dniu 1 października 2012 r. zatrudniono młodocianego na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Nabył on prawo do 12 dni urlopu z dniem 29 marca 2013 r. (wraz z upływem 6 miesięcy zatrudnienia), a prawo do 26 dni urlopu nabędzie z upływem roku pracy, tj. z dniem 30 września 2013r. Gdyby przed tym dniem ukończył 18 lat, po roku pracy przysługiwałby mu urlop w wymiarze 20 dni. W przypadku kontynuacji przygotowania zawodowego wraz z rozpoczęciem kolejnego roku, młodociany zależnie od wieku nabywa prawo do kolejnego urlopu w wymiarze 26 dni (tyle wynosi wymiar urlopu w każdym następnym roku) lub 20 dni (tyle wynosi wymiar urlopu, jeśli ukończył 18 lat).
Obydwa wymiary sumują się i wraz z upływem pierwszego roku młodociany ma prawo łącznie do 38 dni roboczych urlopu wypoczynkowego (12 dni + 26 dni). Przy czym pierwszy urlop jest nabywany z dołu po przepracowaniu wymaganego okresu (6 miesięcy i 1 roku). W następnych latach w każdym roku kalendarzowego aż do ukończenia 18 lat, urlop ten wyniesie 26 dni roboczych.
Polecamy serwis: Praca małoletnich
Urlop młodocianego w czasie ferii
Jeżeli młodociany uczy się w szkole, wówczas urlopu należy mu udzielić w okresie ferii szkolnych (zimowych i letnich). Obowiązkiem jest udzielenie urlopu w okresie ferii szkolnych, jednak nie podczas przerw świątecznych (np. 23-31 grudnia), gdyż przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. (w sprawie organizacji roku szkolnego) wyraźnie odróżniają przerwy świąteczne od ferii zimowych i letnich. Jeśli jednak małoletni nie nabył prawa do urlopu, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić mu zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych (decyzja uznaniowa). Pracodawca jest również zobowiązany na wniosek młodocianego (ucznia szkoły dla pracujących), udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (w przeciwieństwie do urlopów bezpłatnych udzielanych na ogólnych zasadach).
Udzielenie urlopu wypoczynkowego młodocianemu jest bezwzględnym obowiązkiem pracodawcy, a jego naruszenie powoduje powstanie po stronie pracodawcy odpowiedzialności w postaci wykroczenia.
Wynagrodzenie za okres urlopu
Za czas urlopu wypoczynkowego młodocianemu przysługuje wynagrodzenie albo ekwiwalent pieniężny w razie niemożności wykorzystania go w naturze (czyli poprzez dni wolne od pracy), które należy obliczyć na podobnych zasadach jak w przypadku pozostałych pracowników.
Młodociana podjęła pracę od 1 sierpnia 2012 r. w celu nauki zawodu. Umowa została z nią rozwiązana z przyczyn zdrowotnych z dniem 28 lutego 2013 r. Po upływie 6 miesięcy zatrudnienia, tj. z dniem 31 stycznia 2013 r. młodociana nabyła prawo do pierwszego urlopu w wymiarze 12 dni. W okresie ferii zimowych wykorzystała 3 dni urlopu (udzielonego zaliczkowo). Zatem przysługiwało jej prawo do ekwiwalentu za 9 dni urlopu wypoczynkowego (12 dni - 5 dni).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 208 z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. 2004 nr 200 poz. 2047).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz.U. 2002 nr 214 poz. 1808).
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. 2002 nr 46 poz. 432).