Badanie, leczenie i rehabilitacja osób z zaburzeniami psychicznymi

O ile omawiane powyżej przepisy nie wzbudzały większych kontrowersji i problemów interpretacyjnych i praktycznych – o tyle zupełnie inaczej sytuacja wygląda przy art. 11 u.o.z.p. Stanowi on, że „Świadectwo o stanie zdrowia osoby z zaburzeniami psychicznymi, orzeczenie, opinię lub skierowanie do innego lekarza lub psychologa albo zakładu opieki zdrowotnej – lekarz może wydać wyłącznie na podstawie uprzedniego osobistego zbadania tej osoby. Skierowanie do szpitala psychiatrycznego wydawane jest w dniu badania, a jego ważność wygasa po upływie 14 dni”.

Kluczowy problem to konieczność osobistego zbadania pacjenta. Każde badanie psychiatryczne zmierza do ustalenia, jaki jest aktualny stan zdrowia psychicznego pacjenta. Klasyczne badanie psychiatryczne obejmuje wywiad podmiotowy (tzw. fachowo autoanamnezę) oraz wywiad przedmiotowy, czyli dane zewnętrzne uzyskane nie bezpośrednio od chorego, lecz od jego rodziny, współmieszkańców czy tych, którzy sprawują nad nim bezpośrednią opiekę oraz mają z nim stały kontakt umożliwiający stałe obserwowanie.¹

Z treści art. 11 u.o.z.p. wynika, że ustawodawca preferuje behawioralną metodę badania – oprócz wywiadu z pacjentem diagnosta go obserwuje. Z zachowania badanego można bowiem wiele dowiedzieć się o jego stanie zdrowia. Przykładowo chory cierpiący na natręctwa będzie stale wycierał ręce i „dezynfekował” otoczenie lub rozmawiał z niewidocznymi osobami, jeżeli ma omamy słuchowe.²

Typowe badanie psychiatryczne polega na wywiadzie z osobą chorą, tj. na prowadzeniu z pacjentem rozmowy.

Sam sposób przeprowadzenia wywiadu będzie uzależniony od wielu czynników: wieku pacjenta, jego wykształcenia, nastawienia do badającego.

Wywiad przedmiotowy jest o tyle trudny do przeprowadzenia, że osoby, z którymi lekarz rozmawia, nie zawsze podają wszystkie informacje. Czasami nie mówią o pewnych faktach w ich ocenie nieistotnych albo świadomie – chcąc je zataić.³

Zobacz również: Przymusowe leczenie psychiatryczne

Zbierając dane do wywiadu psychiatrycznego, badający przeważnie koncentruje się na:

• danych personalnych chorego – imię, nazwisko, data urodzenia, dane personalne rodziców, adres, wykształcenie, stan cywilny i rodzinny,
• informacjach o ogólnym stanie zdrowia badanego i jego krewnych, z uwzględnieniem informacji, dotyczących schorzeń psychicznych,
• informacjach o rodzinie, jej statusie społecznym i materialnym,
• informacjach o poszczególnych etapach życia, począwszy od okresu niemowlęcego osoby badanej, łącznie z danymi, dotyczącymi przebytych chorób, poprzez okres młodości, przebieg edukacji, okres dojrzewania, dojrzałość,
• przebiegu życia dorosłego, tj. wszystko, co dotyczy ewentualnego założenia rodziny, pracy, pożycia rodzinnego, zainteresowań,
• wszelkich informacjach o stanie zdrowia, wszystkich przebytych chorobach, leczeniu, hospitalizacjach,
• innych informacjach, które mogą okazać się przydatne do postawienia prawidłowej diagnozy.

Orzeczenie lekarskie wydawane jest po przeprowadzeniu badania na podstawie analizy wszystkich danych, jakimi dysponuje lekarz.⁴ Musi ono zawierać uzasadnienie diagnozy, tj. wskazanie tych okoliczności, na podstawie których postawiono konkretną diagnozę.⁵