Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 223 § 2, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
W wypadku określonym powyżej, orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają – art. 10 Kodeksu karnego.
Ogólną zasadą jest, że odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Czyny popełniane przez osoby nieletnie, czyli osoby poniżej 17 lat, nie są przestępstwami. Nieletni nie podlegają odpowiedzialności karnej, natomiast stosuje się wobec nich środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Od zasady, że granicą wieku odpowiedzialności karnej jest 17 lat przewidziane są dwa wyjątki.
1. wobec nieletniego, który ukończył 15 lat, jeżeli popełnił jedno z następujących przestępstw:
• zamach na życie Prezydenta RP,
• zabójstwo,
• umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
• umyślne sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego,
• katastrofa w ruchu lądowym,
• porwanie samolotu lub statku,
• umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji,
• zgwałcenie zbiorowe lub kazirodcze,
• wzięcie zakładników,
• rozbój,
a okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, a zwłaszcza, jeżeli poprzednio stosowane wobec sprawcy środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
Przez warunki osobiste należy rozumieć środowisko, w którym przebywa nieletni. Istotną sprawą są też warunki bytowe rodziny nieletniego, sytuacja mieszkaniowa i materialna, środowisko kolegów nieletniego, miejsca spędzania przez niego czasu.
Zobacz serwis: Więziennictwo
Kara wymierzona nieletniemu nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia za dane przestępstwo. Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
2. wobec sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu 17 lat, lecz przed ukończeniem 18 lat.
W takim przypadku sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy.
Zobacz również: Bezpłatne porady prawne
Podstawa prawna: Art. 10 Kodeksu karnego