Więziennictwo

Osoby, które zostały skazane na karę pozbawienia wolności, mają do wyboru dwie instytucje prawne, które dają im możliwość odbycia tej kary poza zakładem karnym.

Wbrew pozorom zakłady karne nie są jednakowe, gdyż dzielą się one pod względem rygorów jakie w nich panują jak również pod względem tego, dla kogo są przeznaczone. Jak zatem dzieli się zakłady karne?

Zdaniem służby więziennej decyzja dyrektora więzienia o dystrybucji posiłków przez okna w drzwiach celi podyktowana jest przede wszystkim względami bezpieczeństwa i porządku.

RPO zadał Sądowi Najwyższemu pytanie prawne dotyczące badania skargi więźnia na decyzję: prezesa sądu, sędziego penitencjarnego, dyrektora zakładu karnego i aresztu śledczego, dyrektora okręgowego i generalnego Służby Więziennej, komisji penitencjarnej oraz kuratora sądowego. Czy skargi należy badać wyłącznie pod kątem formalnym, czy także merytorycznym?

RPO interweniował w sprawie skazanego, któremu nie pozwolono odejść od stolika w celu spędzenia czasu z jego dziećmi w kąciku zabaw więziennej sali widzeń. Zgodnie z Kodeksem karnym wykonawczym jest to możliwe za zgodą funkcjonariusza.

Dozór elektroniczny (SDE) jest pewnego rodzaju metodą wykonania kary przy jednoczesnym uwzględnieniu życia zawodowego jak i prywatnego skazanego. Innymi słowy pozwala osobom skazanym prawomocnym wyrokiem na odbycie kary poza zakładem karnym pod pewnymi warunkami. Jakie wymagania i obowiązki przewidział ustawodawca?

Kontrola osobista więźnia stanowi przedmiot zmian w Kodeksie karnym wykonawczym. Przepisy regulujące kontrolę osobistą przeprowadzaną przez Policję, Straż Graniczną, straż gminną, ABW i CBA powinny odnosić się także do Straży Więziennej. Muszą określać granice tej kontroli oraz przewidywać możliwości zaskarżenia jej do sądu.

Zdaniem Rzecznika Paw Obywatelskich wydawanie więźniom posiłków przez otwór w drzwiach cel mieszkalnych narusza ich godność. Nie może stanowić to zasady. Taka procedura powinna być stosowana wyłącznie wówczas, gdy przemawiają za tym szczególne względy ochronne.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla, że zalecenia penitencjarno-ochronne Służby Więziennej nie mogą ingerować w prawa więźniów. Nie mogą być stosowane w sposób nadmierny i nieuzasadniony.

Więzień, który otrzymuje przepustkę losową na pogrzeb bliskiej osoby, powinien zostać uprzedzony o warunkach przepustki już w decyzji o zgodzie na nią. Więźniowie jeżdżą na pogrzeb w kajdankach, odzieży więziennej i pod strażą. Taka informacja mogłaby wpłynąć na zmianę decyzji o uczestnictwie w pogrzebie.

W razie zaistnienia przesłanek określonych w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego, sąd ma prawo lub obowiązek odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności. Kiedy sąd może, a kiedy musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności? Czy możliwe jest odwołanie odroczenia?

Odbywanie kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym wiąże się z obowiązkiem przestrzegania reguł wynikających nie tylko z ustaw ale także i z regulaminu wewnętrznego danego zakładu karnego. Więzień, który nie przestrzega ustalonych zasad może otrzymać od dyrektora zakładu jedną z licznych kar dyscyplinarnych.

Możliwość ,,wyjścia na przepustkę’’ jest bardzo ceniona przez więźniów. Otrzymanie przepustki jest uzależnione nie tylko od zachowania więźnia w trakcie odbywania kary ale także od rodzaju zakładu karnego w jakim przebywa.

Odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest formą odbywania kary w warunkach wolnościowych. Po spełnieniu szeregu przesłanek skazany może starać się o odbywanie kary w domu, z zastosowaniem tzw. elektronicznej „bransolety”. Jednym z elementów wniosku o udzielenie zgody na dozór elektroniczny jest załączony przez skazanego harmonogram czy też plan dnia dozoru elektronicznego. 

Przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Centralny Zarząd Służby Więziennej program „Praca dla więźniów” przynosi spektakularne efekty. Wśród skazanych zdolnych do pracy poziom zatrudnienia wynosi 83 proc. Przed wdrożeniem programu pracowało 36 proc. wszystkich skazanych, dziś jest to 54 proc. Powstają kolejne z 40 zaplanowanych hal produkcyjnych przy zakładach karnych

Tymczasowe aresztowanie jest jednym z najuciążliwszych środków zapobiegawczych. W jakich przypadkach sąd może zastosować ten środek?

Oprócz kontaktu telefonicznego, przepisy dopuszczają osobisty i korespondencyjny kontakt z osobą tymczasowo aresztowaną. Od lipca 2015 r. doprecyzowano przepisy w zakresie kontaktu z osobą tymczasowo aresztowaną.

O umożliwienie odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego osobom skazanym za niepłacenie alimentów zaapelowali wspólnie do resortu sprawiedliwości rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar i rzecznik praw dziecka Marek Michalak.

Ministerstwo Sprawiedliwości chce zmian w funkcjonowaniu systemu dozoru elektronicznego, które zwiększą liczbę osób, mogących z niego skorzystać.

Instytucja prawa łaski jest jedną z prerogatyw Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej wynikającą z art. 139 Konstytucji. Prezydent może zastosować prawo łaski wobec wszystkich skazanych, oprócz tych którzy zostali skazani przez Trybunał Stanu. Dokładniejsze omówienie procedury ułaskawienia znajduje się w Kodeksie postępowania karnego.

Tymczasowe aresztowanie można zastosować jedynie w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania (wyjątkowo celu zapobiegnięcia popełnieniu ciężkiego przestępstwa). Stosowanie aresztu musi zapobiegać realnym obawom ucieczki, ukrywania się lub matactwa. Areszt może zabezpieczyć tok postępowania karnego w stosunku do osoby, która nie ma stałego miejsca pobytu w Polsce lub takiej, której grozi surowa kara (przy zbrodniach i najcięższych przestępstwach) lub zachodzi obawa, że dana osoba popełni ciężkie przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu.

Uprawnienia i obowiązki kuratorów sądowych, które określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości, będą przedmiotem prac Trybunału Konstytucyjnego. Jakie uprawnienia przysługują kuratorom sądowym w sprawach karnych wykonawczych?

Ochrona dóbr osobistych przysługuje każdemu człowiekowi, także skazanemu, na gruncie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). Do ochrony dóbr osobistych (godności i prywatności) odniósł się Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 22/10. Naruszeniem godności skazanego jest obligatoryjna obecność funkcjonariusza w trakcie badania lekarskiego.

Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. Zgodę musi wyrazić prokurator.

Pojęcie zagrożenia surową karą można rozumieć dwojako – w sensie potocznym oraz w sensie prawniczym. W sensie potocznym to po prostu obawa, że sąd wymierzy oskarżonemu wysoką (jak dla niego karę). W sensie prawnym pod pojęciem surowej kary rozumie się karę nie niższą niż 3 lata pozbawienie wolności. Jest to jedna z przesłanek stosowania tymczasowego aresztowania.