Opinię publiczną bardzo często bulwersują niskie kary dla gwałcicieli lub ich całkowita bezkarność. W ostatnim czasie Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało zmiany w tym względzie – poprzez zaostrzenie przepisów Kodeksu karnego. Przyjrzyjmy się więc bliżej obowiązującym regulacjom odnośnie tego przestępstwa.
Artykuł 197 § 1 Kodeksu karnego stanowi, że „kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.”
Przemoc wiąże się z przymusem fizycznym, a więc np. biciem, związaniem, maltretowaniem ofiary. Środki te musi cechować taka dolegliwość dla ofiary, która jest obiektywnie znaczna i może rzutować na motywację przeciętnego człowieka o osobowości podobnej do osobowości konkretnej ofiary, znajdującej się w podobnej sytuacji (zob. wyrok z dnia 14 czerwca 2006 r., sygn. akt WA 19/06).
Brak zgody powinien być uzewnętrzniany przez ofiarę poprzez stawianie fizycznego oporu. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2001 r. (sygn. akt V KKN 95/99) opór nie musi polegać na fizycznym przeciwstawianiu się użytym przez sprawcę środkom zmuszania (przykładowo: wystarczające jest głośne wzywanie pomocy, krzyk, płacz, itp.). Nie można też stawiać warunku, by ofiara wykorzystała wszystkie hipotetycznie możliwe w danej sytuacji środki oporu. Trzeba wziąć pod uwagę, że strach może paraliżować ofiarę.
Jak mówi cytowany wyżej przepis, aby doszło do przestępstwa zgwałcenia sprawca nie musi zmuszać ofiary siłą do obcowania płciowego, może jej także grozić, przy czym w doktrynie przyjmuje się na ogół, że spełnienie tej groźby nie musi być realne wystarczy, że za takie z uzasadnionych przyczyn uznaje je ofiara.
Sprawca może także doprowadzić do obcowania z pokrzywdzonym za pomocą podstępu, a więc wprowadzenia ofiary w błąd jak np. czynności seksualne wykonywane pod pozorem badania lekarskiego lub podanie tzw. tabletki gwałtu.
POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej
§ 2 artykułu 197 k.k. stanowi natomiast, że jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Gwałciciel ponosi surowszą odpowiedzialność karną jeśli dopuści się zgwałcenia:
1) wspólnie z inną osobą,
2) wobec małoletniego poniżej lat 15,
3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry.
Podlega wtedy karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Jeżeli zaś sprawca takiego czynu działa ze szczególnym okrucieństwem nie można my wymierzyć kary pozbawienia wolności krótszej niż 5 lat.
Co się zmieni?
Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt zmian dotyczących przestępstwa zgwałcenia. Jak podaje na swojej stronie Ministerstwo Sprawiedliwości projekt nowelizacji Kodeksu karnego zaostrza karę za gwałt popełniony ze szczególnym okrucieństwem. Obecna sankcja za taki czyn to 5 do 15 lat więzienia. Według proponowanej zmiany sąd będzie mógł zastosować w takim przypadku również karę 25 lat pozbawienia wolności. Dodatkowo obecne brzmienie tego przepisu zostało uzupełnione o spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ofiary, za co również grozić będzie taka sama podwyższona kara (obecnie od 3 do 15 lat więzienia).
Nowa regulacja przewiduje także, że sąd – na wniosek ofiary gwałtu – będzie musiał zastosować wobec skazanego dodatkowy środek karny w postaci zakazu kontaktowania się z pokrzywdzonym lub zbliżania się do niego. Sprawca powinien systematycznie zgłaszać się na Policję, a zakaz zbliżania się mógłby być kontrolowany w systemie dozoru elektronicznego. Dziś taka sankcja stosowana jest przez sąd obligatoryjnie jedynie w przypadku gwałtów popełnionych na małoletnich. Po zmianach sąd nadal będzie miał możliwość orzeczenia zakazu kontaktowania lub zbliżania się, również jeśli ofiara o to nie wystąpi.
Zgwałcenie dziecka będzie zbrodnią podlegającą, karze od 5 (dziś od 3) do 15 lat więzienia albo nawet 25 lat więzienia. Przy dodatkowo obciążających okolicznościach, jak szczególne okrucieństwo, recydywa, czy doprowadzenie do śmierci, kara będzie odpowiednio zwiększona, aż do dożywocia, bez możliwości zastosowania warunkowego zwolnienia.
Zobacz: Sprawy karne
Szczególnym przypadkiem, po raz pierwszy wyodrębnionym w Kodeksie karnym, będzie gwałt popełniony na kobiecie ciężarnej. Jeżeli sprawca wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć, że jego ofiara jest w ciąży, pójdzie do więzienia na 5 do 15 lat. Ten sam wymiar kary grozić będzie gwałcicielowi, który posłużył się bronią palną, niebezpiecznym przedmiotem (np. nożem), środkiem obezwładniającym (np. „pigułką gwałtu”), albo działał w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu ofiary. Karze więzienia od 5 do 15 lat podlegać będą również sprawcy, którzy nagrywają przebieg gwałtu (obraz lub dźwięk). Obecnie zgwałcenia popełnione przy tego rodzaju okolicznościach nie są traktowane jak zbrodnia, lecz kwalifikowane jako czyny zagrożone podstawowym wymiarem kary za gwałt, czyli od 2 do 12 lat więzienia.
Projekt zdecydowanie zaostrza sankcję dla gwałcicieli-recydywistów. Wymierzona wobec nich kara wzrośnie praktycznie dwukrotnie - będzie musiała być wymierzona w granicach nie niższych od podwójnej wysokości dolnego zagrożenia za dany czyn do najwyższego zagrożenia zwiększonego o połowę, nie wyłączając zbrodni. Jeśli więc na przykład gwałciciel popełni przestępstwo, za które grozi od 2 do 12 lat więzienia, to w recydywie dostanie wyrok od 4 do 18 lat więzienia. Według obecnych przepisów – od 2 do 18 lat, co w praktyce często oznacza taką samą karę jak za pierwszy gwałt.
Projekt wprowadza realne dożywocie dla zwyrodnialców, którzy na skutek gwałtu doprowadzili do śmierci dziecka. W żadnym wypadku nie będą oni mogli skorzystać z warunkowego zwolnienia z więzienia.
Projekt zwiększa zarówno dolną, jak górną jej granicę kary za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem. Za bezprawne pozbawienie wolności, które łączy się ze szczególnym udręczeniem sąd będzie mógł posłać sprawcę do więzienia na 5 do 15 lat, a w najcięższych przypadkach nawet na 25 lat.
W nowej regulacji uwzględniono przestępstwo, które do tej pory nie było odrębnym czynem ujętym precyzyjnie w Kodeksie karnym. Chodzi o sytuację, kiedy sprawca dokonuje gwałtu z intencją zabójstwa i doprowadza do śmierci ofiary. Przestępstwo to – w myśl projektu – będzie zbrodnią zagrożoną pozbawieniem wolności w wymiarze od 8 do 15 lat, karą 25 lat więzienia lub dożywociem. Obecnie tego rodzaju gwałty sądzone są na podstawie kilku różnych przepisów Kodeksu karnego, które opisują czyny w sposób ogólny, nie zawsze oddając rzeczywisty stopień szkodliwości społecznej tego czynu, co utrudnia wymierzenie sprawcom odpowiedniej kary.
Zobacz: Więziennictwo
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks Karny (Dz.U.1997 Nr 88 poz.553 z późń.zm.);