Lex szarlatan: koniec z dezinformacją medyczną i pseudomedykami z Internetu i nie tylko? Nowe prawa pacjentów, nowe kary [PROJEKT]

Kinga Piwowarska
Doktor nauk prawnych, adwokat, adiunkt na Wydziale Prawa Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie w Katedrze Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego
rozwiń więcej
lekarze, pielęgniarki, lekarz / Lex szarlatan: koniec z dezinformacją medyczną i pseudomedykami z Internetu i nie tylko? Nowe prawa pacjentów, nowe kary [PROJEKT] / Shutterstock

Lex szarlatan: czy nowe prawo uderzy w pseudomedyków z Internetu i nie tylko? Nowe prawa pacjentów, nowe kary, nowe uprawnienia Rzecznika Praw Pacjentów - co się zmieni? Analizujemy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego (UD207).

rozwiń >

Lex szarlatan: czy nowe prawo uderzy w pseudomedyków z Internetu i nie tylko? Nowe prawa pacjentów, nowe kary, nowe uprawnienia Rzecznika Praw Pacjentów - co się zmieni? Analizujemy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego (UD207, dalej jako: projekt).

Nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Minister Zdrowia przygotował projekt kluczowych zmian, które mają wzmocnić ochronę pacjentów przed nieuprawnionymi działaniami i dezinformacją medyczną. Nowe przepisy zakładają:

  • formalny zakaz praktyk pseudomedycznych;
  • poszerzenie kompetencji Rzecznika Praw Pacjenta;
  • wprowadzenie dotkliwszych kar finansowych dla podmiotów łamiących prawa pacjentów.

Rozszerzenie kompetencji Rzecznika Praw Pacjenta

Rzecznik zyska nowe uprawnienia procesowe i administracyjne, dzięki którym będzie mógł bardziej efektywnie reagować na zagrożenia dla zdrowia publicznego. Wśród głównych zmian przewidziano:

  • możliwość wszczynania postępowań w sprawach praktyk pseudomedycznych,
  • nakładanie kar pieniężnych na podmioty, które nie zrealizują wezwań Rzecznika.
  • publikowanie orzeczeń administracyjnych dotyczących tych praktyk z zachowaniem ochrony danych wrażliwych,
  • inicjowanie postępowań sądowych w przypadkach śmierci pacjenta w wyniku błędów medycznych lub ich zaniechań.

W toku postępowania administracyjnego Rzecznik będzie mógł: ujawniać informacje o podejrzeniach pseudomedycznych już przed zakończeniem postępowania; wydać decyzję o natychmiastowym wstrzymaniu niebezpiecznych praktyk, jeśli istnieje ryzyko dla życia lub zdrowia; nakazać usunięcie skutków stosowania zakazanych metod; obciążyć kosztami publikacji decyzji podmiot odpowiedzialny za naruszenia. Te decyzje będą wykonalne od razu, bez stosowania niektórych przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.

Lex szarlatan: zakaz tzw. praktyk pseudomedycznych

Nowy Rozdział 13c ustawy wprowadza bezwzględny zakaz oferowania świadczeń medycznych bez odpowiednich kwalifikacji. Praktyki pseudomedyczne to działania:

  1. podejmowane przez osoby niemające uprawnień do wykonywania zawodu medycznego,
  2. oparte na niezweryfikowanych metodach, którym przypisuje się lecznicze właściwości,
  3. dezinformujące – promowanie niesprawdzonych terapii i krytyka metod opartych na dowodach naukowych.
Ważne

Wyjątki od zakazu dotyczą ściśle regulowanych eksperymentów medycznych i badań klinicznych prowadzonych na podstawie odrębnych ustaw.

Czym jest lex szarlatan?

Lex szarlatan, to oczywiście potoczna nazwa, nadana przez rząd i Ministerstwo Zdrowia, które przygotowały nowe przepisy w zakresie praktyk pseudomedycznych. Czym one są?

Jak czytamy w OSR wprowadzanych zmian: "praktyk pseudomedycznych, odnoszących się do podejmowania działań służących zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia przez osobę niewykonującą zawodu medycznego, oferowania lub stosowania metody niebędącej świadczeniem zdrowotnym, a której przypisuje się właściwości takiego świadczenia, lub w przypadku której jest deklarowane lub sugerowane takie działanie tej metody, prowadzącej do pogorszenia zdrowia, niepodjęcia lub odstąpienia od zgodnej z aktualną wiedzą medyczną metody diagnostycznej lub leczniczej, i przypisanie kompetencji w zakresie tych praktyk Rzecznikowi Praw Pacjenta. Praktyki pseudomedyczne będą odnosić się również do medycznej dezinformacji, w przypadku uzyskiwania z niej korzyści majątkowej lub osobistej (najczęściej w ramach działalności gospodarczej). Za praktykę pseudomedyczną uznane będzie także wykonywanie działalności leczniczej bez uzyskania wpisu do właściwego rejestru".

Lex szarlatan: sankcje i odpowiedzialność osobista

Projekt znacząco zwiększa kary finansowe dla osób łamiących zakazy. Nowe kary obejmują:

  1. do 1 miliona złotych grzywny za kontynuowanie praktyk pseudomedycznych lub naruszanie zbiorowych praw pacjenta
  2. możliwość wielokrotnego nakładania kary aż do zaprzestania zakazanych działań,
  3. odpowiedzialność osób kierujących podmiotami – właścicieli i członków zarządów – z sankcją sięgającą dwudziestokrotności średniego wynagrodzenia.

RPP zyska uprawnienia do: nakładania kar już w decyzji uznającej naruszenie zbiorowych praw pacjentów (obecnie możliwe dopiero za brak zaniechania po decyzji); karania „recydywy” – ponownego stosowania zakazanej praktyki; karania kierownika podmiotu – do 20-krotności przeciętnego wynagrodzenia, za dopuszczenie do naruszenia zbiorowych praw pacjenta.

Podniesienie górnych limitów kar: z 500 tys. zł do 1 mln zł (art. 68 ustawy); z 50 tys. zł do 100 tys. zł (art. 69) – uzasadnione inflacją. Przepisy dotyczące kar pieniężnych w zakresie postępowań w sprawie naruszenia zbiorowych praw pacjentów będą miały zastosowanie także w przypadku praktyk pseudomedycznych.

Zmiany w systemie powiadamiania ratunkowego

Do ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego dodano przepis umożliwiający przekazywanie Rzecznikowi Praw Pacjenta danych z:

  1. rozmów alarmowych wraz z nagraniami,
  2. informacji o lokalizacji zdarzenia i jego charakterze,
  3. danych osób zgłaszających i innych uczestników zdarzenia.

Dostęp do tych materiałów ma usprawnić szybką interwencję w przypadkach zagrażających zdrowiu i życiu.

Jaki widać projekt ustawy odpowiada na dwa główne problemy: rozwój niebezpiecznych praktyk pseudomedycznych i medycznej dezinformacji oraz niewystarczającą skuteczność ochrony zbiorowych praw pacjentów. Szacuje się, że od kilku do kilkunastu tysięcy osób/podmiotów może prowadzić pseudomedyczną działalność. Priorytetem jest: edukacja zdrowotna i cyfrowa walka z dezinformacją stają się priorytetem w polityce zdrowotnej a rozwój telemedycyny wymaga jednoczesnego zaostrzenia kontroli jakości usług online.

Wiedza medyczna w ocenie sądów administracyjnych i przedstawicieli doktryny z zakresu prawa medycznego

Warto zwrócić uwagę na orzecznictwo w sprawach z zakresu ochrony zdrowia. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 października 2024 r. (V SA/Wa 153/24) wskazał, że w doktrynie prawa przyjmuje się, że wiedza medyczna stanowi rezultat badań naukowych, dlatego musi być jawnie ogłoszona, czyli podana publicznie do wiadomości celem oceny jej poprawności przez całe środowisko medyczne. Powinna być zatem zaprezentowana w formie weryfikowalnej - tak aby umożliwić nie tylko kontrolę i ewentualną krytykę poprawności zastosowanej metody, ale także powtórzenie badań wedle zaproponowanej metody celem porównania uzyskanych wyników. Wiedza medyczna wykorzystywana w celu udzielania pacjentowi świadczeń zdrowotnych w danym czasie musi spełniać bezwzględny warunek <aktualności>, rozumiany - zgodnie z definicją słownikową - jako <obowiązujący w danej chwili> (…) jedynie metoda bezpieczna dla pacjentów, zweryfikowana naukowo oraz skuteczna w leczeniu danych chorób może być uznana za odpowiadającą wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Z kolei w wyroku z dnia 23 października 2024 r. (V SA/Wa 767/24) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że żaden podmiot leczniczy, niezależnie od formy prawnej, nie może oferować usług, które są niezgodne z aktualną wiedzą medyczną (…) jedynie metoda bezpieczna dla pacjentów, zweryfikowana naukowo oraz skuteczna w leczeniu danych chorób może być uznana za odpowiadającą wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.

Kiedy ustawa wchodzi w życie?

Według aktualnych założeń, codo zasady, ustawa ma wejść w życie po upływie 3. miesięcy od dnia ogłoszenia.

Podsumowując, projekt ma na celu nowelizację ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawę o systemie powiadamiania ratunkowego. Został skierowany do szerokich konsultacji publicznych. Prośba o zgłoszenie ewentualnych uwag została skierowana do 122 podmiotów. Intencją legislatora jest: przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu niezweryfikowanych metod leczenia; wzmocnienie pozycji Rzecznika Praw Pacjenta jako głównej instytucji strzegącej praw pacjentów; wprowadzenie skutecznych i odstraszających sankcji administracyjnych i finansowych.

Prawo
Koniec z oszukiwaniem w CV. Pracodawcy sprawdzą dyplom a uczelnie będą miały nowy obowiązek
17 lip 2025

Fałszywy dyplom w CV? Już wkrótce ten problem może odejść do lamusa. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przygotowało projekt ustawy, który da pracodawcom narzędzie do weryfikacji wykształcenia kandydatów do pracy. To rewolucja w rekrutacji, która kończy z dotychczasową bezradnością pracodawców wobec przepisów o ochronie danych.

Nowe podatki w budżecie UE po 2028 roku: firmy i konsumenci zapłacą więcej
17 lip 2025

Unia Europejska planuje głęboką reformę budżetu na lata 2028–2034, której centrum stanowią nowe źródła dochodów – de facto nowe unijne podatki. ETS, CBAM, opłata od e-odpadów, wyższy podatek od plastiku, a także kontrowersyjna składka CORE dla dużych firm mają przynieść blisko 60 mld euro rocznie. Choć środki mają wspierać transformację energetyczną, bezpieczeństwo i konkurencyjność, przedsiębiorcy ostrzegają przed ryzykiem nadmiernego obciążenia, zwłaszcza dla małych i średnich firm.

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany?
17 lip 2025

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany? Być może, szczególnie w obliczu gruntownych zmian prawa w zakresie zaliczania do stażu pracy okresu zatrudnienia w ramach JDG i umów zleceń! Co więcej, w polskiej debacie publicznej coraz głośniej wybrzmiewa postulat, który może zrewolucjonizować podejście do praw pracowniczych – wprowadzenie powszechnego tzw. urlopu stażowego. Wówczas nie-pracownicy również skorzystaliby na zmianach. Pomysł, choć nie nowy, nabiera impetu w kontekście rosnącej świadomości na temat potrzeby zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Czy dodatkowe dni wolne, uzależnione od lat spędzonych na rynku pracy, wejdą w życie? W wielu zawodach już tak jest! Być może stanie się to więc powszechnym prawem.

Przelew darowizny ze środków firmowych spółki: Czy zwolnienie z podatku od darowizn nadal obowiązuje? Skarbówka wyjaśnia
17 lip 2025

Skarbówka potwierdził, że przekazanie środków pieniężnych bezpośrednio z konta firmowego spółki, której darczyńca jest wspólnikiem, na konto obdarowanego – przy spełnieniu ustawowych formalności – może korzystać ze zwolnienia z podatku od darowizn. To jest dobra wiadomość dla podatników.

4-dniowy tydzień pracy: hit czy mit? Nabór wniosków od 14 sierpnia do 15 września 2025 r.
17 lip 2025

Skrócenie tygodnia pracy do czterech dni nie jest już tylko trendem na zachodzie. Jeszcze kilka lat temu koncepcja czterodniowego tygodnia pracy wydawała się futurystycznym eksperymentem. Dziś coraz więcej firm testuje ten model, motywowane realnymi korzyściami: większym zaangażowaniem zespołów, niższą rotacją, a nawet oszczędnościami kosztowymi, np. dzięki programowi pilotażowemu z MRPiPS. Etap II programu to właśnie testowanie zaproponowanego modelu skróconego czasu pracy w środowisku pracy – zaczyna się 1 stycznia 2026 r. i trwa do 31 grudnia 2026 r.

Wzrost wynagrodzeń w budżetówce kością niezgody. Ale coś się zmienia po 10 latach
17 lip 2025

Po raz pierwszy od dekady doszło do bezprecedensowego porozumienia w Radzie Dialogu Społecznego - zarówno związki zawodowe, jak i organizacje pracodawców jednomyślnie sprzeciwiły się rządowej propozycji zaledwie 3-procentowej podwyżki płac w budżetówce. Uchwała nr 139 RDS, przyjęta 14 lipca 2025 roku, to nie tylko wyraz wspólnego stanowiska wobec zbyt niskiego wzrostu wynagrodzeń, lecz także sygnał narastającego kryzysu w dialogu społecznym i zapowiedź otwartego sporu z rządem.

Okulary za kierownicą: kiedy grozi mandat nawet w wysokości 500 zł? O tym musisz pamiętać
17 lip 2025

Kierowcy z wadami wzroku powinni zachować szczególną ostrożność. Mimo że jazda w okularach korekcyjnych wydaje się standardowa, w niektórych przypadkach może skutkować mandatem w wysokości nawet 500 zł. Wysokość kary zależy od kodów, które są wpisane w twoim prawie jazdy. Upewnij się, że znasz obowiązujące przepisy, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

Unia chce słuchać dzieci, zanim uchwali prawo. Nadchodzi rewolucja w legislacji?
17 lip 2025

Parlament Europejski chce wprowadzenia obowiązkowego testu praw dziecka dla wszystkich nowych przepisów wychodzących z Komisji Europejskiej. – Dzieci wiedzą, czego chcą, i potrafią to jasno powiedzieć – przekonuje Ewa Kopacz, wiceprzewodnicząca PE. Bezpieczeństwo w sieci, walka z mową nienawiści, edukacja o prawach i realna pomoc dla ofiar przemocy to tylko część postulatów najmłodszych obywateli UE. Unia słucha ich coraz uważniej – i właśnie to może całkowicie zmienić sposób, w jaki tworzone jest prawo w Europie. Czy nadchodzi era legislacji pisanej oczami dziecka?

5 tys. zł grzywny, konfiskata sprzętu, a nawet areszt za korzystanie z kamery samochodowej. Nowe przepisy są bezlitosne, bo kierowców nie uratuje nawet „nieumyślność”, ale – będą zmiany
18 lip 2025

W związku z trwającym właśnie sezonem urlopowo-wakacyjnym – wielu Polaków odbywa teraz dłuższe wyprawy samochodowe, korzystając przy tym z rejestratorów obrazu w postaci kamer samochodowych. Motywy rejestrowania jazdy są różne – ale większość kierowców robi to po prostu dla bezpieczeństwa (zarejestrowany obraz pełni funkcję dowodową w przypadku kolizji lub wypadku oraz może okazać się pomocy w namierzaniu „piratów drogowych”), niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę z tego, że takim – z pozoru nikomu nieszkodzącym działaniem – może nabawić się nie lada problemów. Na szczęście rząd zajął się już tymi „nadmiarowymi” regulacjami, ale ci, którzy będą używać kamer samochodowych w najbliższym czasie – muszą nadal mieć się na baczności.

Dodatek mieszkaniowy 2025: dla kogo, ile, kryteria dochodowe i normatywy
16 lip 2025

W trakcie pierwszych miesięcy bieżącego roku, koszty mieszkaniowe nie rosły już tak dynamicznie jak wcześniej. Musimy jednak pamiętać o skali wcześniejszych zmian. Przykładowo, w lipcu 2024 r. prąd dla gospodarstw domowych podrożał o około 20%. Główny Urząd Statystyczny podaje, że przez rok (od maja 2024 r.) użytkowanie mieszkania lub domu razem z nośnikami energii zdrożało o około 11%. Trudno się więc dziwić, że użytkownicy mieszkań i domów narzekają na koszty. Mamy jednak dla nich pewną dobrą wiadomość. Mianowicie, niedawno wzrosły kryteria dochodowe dotyczące dodatku mieszkaniowego. Warto przypomnieć na czym polega taka forma pomocy mieszkaniowej.

pokaż więcej
Proszę czekać...