Osoby powyżej 65 roku życia wykluczone przez rząd z najważniejszego świadczenia dla osób niepełnosprawnych – „krzyk rozpaczy seniorów” w Sejmie i apel o wycofanie się rządu z „haniebnego zapisu”

• Najważniejsze świadczenie/usługa wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, czyli asystencja osobista (dalej: AOON) – na czym dokładnie polega i z jakiego powodu wymaga uregulowania systemowego?
• Rząd przyjął projekt ustawy, która ma zapewnić ciągłość wsparcia i szeroki dostęp do najważniejszego świadczenia/usługi wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, czyli asystencji osobistej, ale nie – seniorom powyżej 65 roku życia
• Wykluczeniu seniorów powyżej 65 roku życia z prawa do najważniejszego świadczenia/usługi wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, czyli asystencji osobistej – przeciwstawiało się Rządowe Centrum Legislacji (RCL)
• Poza rządowym projektem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami – był jeszcze projekt byłego Prezydenta Andrzeja Dudy, który zakresem świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej, obejmował również seniorów powyżej 65 roku życia
• Jest jeszcze poselski projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, który – analogicznie jak projekt rządowy – zakresem świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej, nie obejmuje seniorów powyżej 65 roku życia
• „Krzyk rozpaczy seniorów” w Sejmie i apel o wycofanie się rządu z „haniebnego zapisu”, czyli – I czytanie rządowego (i polskiego) projektu ustawy o asystencji osobistej
• Uregulowanie kwestii asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami na poziomie ustawowym jest problemem niezwykle istotnym i doniosłym społecznie – kiedy można spodziewać się wejścia w życie nowego świadczenia/usługi wsparcia w postaci AOON?
• Na czym polega program „Opieka 75+”, który ma stanowić alternatywę dla objęcia niepełnosprawnych seniorów prawem do świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej?
• Asystent osobisty dla niepełnosprawnego seniora w ramach dofinansowania z Funduszu Solidarnościowego – na jakich zasadach przysługuje?

Najważniejsze świadczenie/usługa wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, czyli asystencja osobista (dalej: AOON) – na czym dokładnie polega i z jakiego powodu wymaga uregulowania systemowego?

AOON to najważniejsza usługa wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, dzięki której niepełnosprawni – szczególnie ci, którzy wymagają bardzo intensywnego wsparcia – mają szansę na niezależne życie. Polega ona na wspieraniu osób z niepełnosprawnościami w codziennych czynnościach, których osoby te nie mogą wykonać samodzielnie, takich jak m.in. ubieranie się, czynności pielęgnacyjne, wychodzenie z domu, przemieszczanie się po mieście, przyjmowanie leków, robienie zakupów, utrzymywanie relacji ze znajomymi czy wykonywanie pracy zawodowej.

Jak podkreśla Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń – asystent osobisty nie jest opiekunem, członkiem rodziny, ani wolontariuszem.

Aktualnie, asystencja osobista realizowana jest w ramach rocznych programów rządowych, finansowanych z Funduszu Solidarnościowego. Oznacza to brak ciągłości wsparcia, ograniczony dostęp i różną jakość usług.

Rząd przyjął projekt ustawy, która ma zapewnić ciągłość wsparcia i szeroki dostęp do najważniejszego świadczenia/usługi wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, czyli asystencji osobistej, ale nie – seniorom powyżej 65 roku życia

W dniu 28 października br. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UD168, a następnie nr druku sejmowego: 1929), który – według MRPiPS – czyni zadość wymaganiom Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami.

Jak wynika z komunikatu Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Łukasza Krasonia, z 8 maja br. (kiedy to rozpoczęły się prace nad ww. projektem) – rządowy projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami jest rezultatem wielomiesięcznych analiz, konsultacji społecznych i szeroko zakrojonego dialogu z przedstawicielami środowisk osób z niepełnosprawnościami, aby rozwiązania zawarte w ustawie były jak najlepiej dopasowane do oczekiwań i potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Projekt ten, został przygotowany z uwzględnieniem doświadczeń wynikających z przetestowania w latach 2022-2023 przygotowanego przez MRPiPS Standardu Asystencji Osobistej (w ramach 100 237 godzin udzielonego wsparcia) oraz blisko 40% z 1080 uwag zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych ww. projektu.

Jednocześnie jednak – zgodnie z art. 9 pkt 1 ww. projektu – o asystencję osobistą mogą ubiegać się wyłącznie osoby niepełnosprawne, które nie ukończyły 65 roku życia. Osoby po ukończeniu 65 roku życia – zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. projektu – mają być uprawnione do korzystania z asystencji osobistej, tylko pod warunkiem, że prawo do tej asystencji nabyły przed ukończeniem ww. granicy wiekowej i wyłącznie do upływu okresu, na który została wydana decyzja ustalająca prawo do asystencji osobistej. Jednocześnie – w art. 3 ww. projektu – znajduje się informacja, że jego celem jest udzielanie osobom z niepełnosprawnościami wsparcia umożliwiającego niezależne życie, zgodnie z art. 19 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych – w jej art. 19 – stanowi natomiast, iż państwa strony niniejszej Konwencji uznają równe prawo wszystkich osób niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie (wszystkich, czyli – bez różnicowania ich ze względu na wiek). Tymczasem – czy pozbawienie osób niepełnosprawnych, które ukończyły 65 rok życia prawa do korzystania z „najważniejszej usługi wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, dzięki której osoby z niepełnosprawnościami, szczególnie te które wymagają bardzo intensywnego wsparcia, mają szansę na niezależne życie”¹ (jak wskazuje sam Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych), na równi z innymi, młodszymi osobami niepełnosprawnymi – nie stanowi pozbawienia tych osób prawa do życia w społeczeństwie na równi z tymi – innymi, młodszymi osobami niepełnosprawnymi?

Wykluczeniu seniorów powyżej 65 roku życia z prawa do najważniejszego świadczenia/usługi wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, czyli asystencji osobistej – przeciwstawiało się Rządowe Centrum Legislacji (RCL)

W ramach prac Stałego Komitetu Rady Ministrów nad rządowym projektem o AOOS – uwagi do niego, w dniu 7 maja br., zgłosiły Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Ministerstwo Finansów oraz Rządowe Centrum Legislacji. To ostatnie (tj. RCL) – podniosło m.in. problem wykluczenia z prawa do korzystania z AOON osób niepełnosprawnych, które ukończyły 65 rok życia, zwracając się do SKRM o ponowną analizę przyjętych w projekcie rozwiązań określających granice wiekowe, zwłaszcza w odniesieniu do górnej granicy wieku osób, które mogą zostać objęte asystencją osobistą:

– „Zgodnie z art. 3 projektu ustawy celem asystencji osobistej jest udzielenie osobom z niepełnosprawnością wsparcia umożliwiającego niezależne życie, zgodnie z art. 19 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. W art. 5 ust. 1 Konwencji podkreślono, że wszyscy ludzie są równi wobec prawa i są uprawnieni, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, do jednakowej ochrony prawnej i jednakowych korzyści wynikających z prawa, natomiast z art. 19 Konwencji wynika, że Państwa Strony Konwencji uznają równe prawo wszystkich osób niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie, nie wprowadzając żadnego ograniczenia ze względu na wiek osób niepełnosprawnych. Z tego postanowienia Konwencji wynika także zobowiązanie do zapewnienia osobom niepełnosprawnym m.in. dostępu do szerokiego zakresu usług świadczonych w domu, w miejscu zamieszkania i innych usług wsparcia świadczonych w ramach społeczności lokalnej, w tym do pomocy osobistej niezbędnej do życia włączenia w społeczność, która także pozwoli na zapobieganie izolacji i segregacji społecznej. Z uzasadnienia projektu ustawy (str. 11) wynika, że równolegle będzie funkcjonował program resortowy „Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej” (podstawą prawną programu jest art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym), który „w kolejnych latach obejmie seniorów w większym stopniu”. Przewiduje się tak w związku z tym, że osoby korzystające dziś z programu resortowego zostaną w znaczącej części objęte asystencją ustawową. Ponadto rozwiązaniem, które ma zwiększyć dostępność do wsparcia w miejscu zamieszkania jest procedowany aktualnie w ramach konsultacji publicznych projekt ustawy o bonie senioralnym (UA3), którego celem jest „wypracowanie komplementarnego systemu wsparcia w aktywności społecznej, czynnościach pielęgnacyjnych oraz zaspokojeniu potrzeb dnia codziennego osobom w wieku starszym”, przy czym „bon senioralny ma być w swoim założeniu usługą społeczną o charakterze opiekuńczym, dostosowaną do potrzeb osób w wieku 75 lat lub więcej i z tego względu powinien być realizowany na szczeblu lokalnym – blisko osób, do których jest kierowany.” Zatem poza zakresem obowiązywania obu projektowanych ustaw pozostanie, co do zasady, grupa osób niepełnosprawnych w wieku od 65 do 75 lat.” – argumentuje RCL.

W odpowiedzi na powyższe zastrzeżenia RCL – w piśmie z dnia 8 maja 2025 r., znak BON-VII.0210.41.2024 – MRPiPS poinformowało, że – nie zamierza uwzględnić zgłoszonej uwagi: „wnioskodawca pozostaje przy stanowisku, że ustawa o asystencji osobistej nie powinna obejmować osób w wieku senioralnym”, wyjaśniając, iż:

1. Wsparcie osób z niepełnosprawnościami oraz seniorów leży w ramach kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego (odpowiednio: powiatów oraz gmin), z co za tym idzie – „utworzenie jednego instrumentu wspierającego również osoby 65+ mogłoby budzić pewne wątpliwości”,
2. Żaden inny kraj na świecie, w tym żaden z krajów, które ratyfikowały Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych – nie umożliwia skorzystania z asystencji osobistej osobom, które utraciły sprawność po 65 roku życia, „co jest podyktowane zarówno względami merytorycznymi (inny rodzaj ryzyka – potrzeba wsparcia wynikająca z wieku, którą można ogółem przewidzieć), jak i finansowymi”,
3. Na zapewnienie adekwatnego wsparcia osobom między 66 a 75 rokiem życia pozwala kontynuacja programu finansowanego z Funduszu Solidarnościowego (red.: który jednak – jak argumentuje samo MRPiPS¹ – z tego względu, że finansowanie z Funduszu Solidarnościowego odbywa się w trybie rocznych programów – „oznacza brak ciągłości wsparcia, ograniczony dostęp i różną jakość usługi”) i ostatecznie
4. Do osób powyżej 65 roku życia kierowane są dedykowane programy wsparcia, np. Program „Opieka 75+”, jak i procedowany aktualnie na poziomie rządu bon senioralny, który – wedle przekazanych oficjalnie informacji – ma docelowo objąć również osoby w wieku 66-75 lat.

Poza rządowym projektem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami – był jeszcze projekt byłego Prezydenta Andrzeja Dudy, który zakresem świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej, obejmował również seniorów powyżej 65 roku życia

Poza rządowym projektem ustawy o AOON (który w dniu 28 października br.) został przyjęty przez Radę Ministrów) – był jeszcze projekt przygotowany przez byłego Prezydenta Andrzeja Dudę, który został wniesiony do Sejmu 4 marca 2024 r. i prace nad nim „utknęły” w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, po skierowaniu do niej ww. projektu w dniu 1 października 2024 r.

Według Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – prezydencki projekt ustawy o AOON był niezgodny z art. 19 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, Standardem Asystencji Osobistej oraz nie uwzględniał większości uwag i postulatów środowiska osób z niepełnosprawnościami oraz Rzecznika Praw Obywatelskich (w tym również zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych ww. projektu).

Celem zobrazowania powyższego – Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, wspólnie z MRPiPS, przygotowało porównanie kluczowych różnic rządowego projektu ustawy o AOON i projektu autorstwa byłego Prezydenta Andrzeja Dudy. Z pełną treścią ww. porównania, można zapoznać się poniżej:

Jedną z zasadniczych różnic pomiędzy projektem rządowym, a projektem byłego Prezydenta – była właśnie kwestia objęcia prawem do asystencji osobistej osób niepełnosprawnych w wieku senioralnym (powyżej 65 roku życia). Projekt Andrzeja Dudy zakładał bowiem (w przeciwieństwie do projektu rządowego), że niepełnosprawnym seniorom 65+ również przysługiwałoby prawo do korzystania z usług asystenta osobistego. Zasadność i realność takiego rozwiązania poddali jednak pod wątpliwość (w ramach ww. analizy) Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych oraz MRPiPS¹:

– „Należy zwrócić uwagę, że prezydencki projekt ustawy o asystencji osobistej niesie za sobą ogromną niepewność względem wydatków budżetowych. (…) przy uwzględnieniu seniorów w prezydenckim projekcie ustawy (których nie obejmuje żadna ustawa o asystencji osobistej na świecie), może wygenerować niemożliwe do poniesienia koszty budżetowe. Rozwiązanie prezydenckie w takiej formie i z tak szeroką grupą beneficjentów (łącznie z seniorami) to wydatek przekraczający nawet 20 mld zł rocznie już w pierwszych latach wdrażania tego projektu, rażąco wyższy niż zakładany w ramach projektu i sprawiający, że projekt jest obiektywnie nierealny do wdrożenia.”

Jest jeszcze poselski projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, który – analogicznie jak projekt rządowy – zakresem świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej, nie obejmuje seniorów powyżej 65 roku życia

Poza omawianym projektem rządowym, w dniu 16 października 2025 r., przez grupę posłów Lewicy (w tym m.in. Ministrę Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Agnieszkę Dziemianowicz-Bąk) i Polski 2050, do Sejmu został jeszcze złożony poselski projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (druk sejmowy nr 1933), który jednak – analogicznie jak projekt rządowy – zakresem świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej, nie obejmuje seniorów powyżej 65 roku życia. Zgodnie z jego art. 9 – osobami uprawnionymi do asystencji osobistej, miałyby być:

1. osoby od ukończenia 18 roku życia do ukończenia 65 roku życia, posiadające decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie co najmniej 80 punktów, jak również
2. osoby od ukończenia 13 roku życia do ukończenia 18 roku życia, posiadające:
3. 1. orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniem:
   2. 1. konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (art. 6b ust. 3 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) oraz
      2. konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (art. 6b ust. 3 pkt 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) albo
   2. orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności ze wskazaniem:
   3. 1. konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (art. 6b ust. 3 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Również analogicznie jak w projekcie rządowym – osoby po ukończeniu 65 roku życia, zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. projektu – miałyby być uprawnione do skorzystania z asystencji osobistej tylko pod warunkiem, że prawo do tej asystencji, nabyłyby przed ukończeniem ww. granicy wiekowej i wyłącznie do upływu okresu, na który została wydana decyzja ustalająca prawo do asystencji osobistej.

W kwestii określenia w projekcie granicy wiekowej, powyżej której – co do zasady – nie przysługiwałoby już wsparcie w postaci asystencji osobistej (na poziomie 65 lat) – w uzasadnieniu ww. projektu znalazła się następująca argumentacja:

– „Wskazana granica 65 lat jest powszechnie stosowana w krajach europejskich. Jednakże, aby zapewnić, osobom powyżej 65 roku życia dostęp do wsparcia – w wyniku wdrożenia ustawowej asystencji osobistej program resortowy „Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej” w kolejnych latach obejmie seniorów w większym stopniu. Przewiduje się w związku z tym, że osoby korzystające dziś z programu resortowego zostaną w znaczącej części objęte asystencją ustawową. Ponadto rozwiązaniem, które ma zwiększyć dostępność do wsparcia w miejscu zamieszkania jest procedowany aktualnie w ramach konsultacji publicznych projekt ustawy o bonie senioralnym (wykaz prac legislacyjnych Rady Ministrów n. UA3). Ma on na celu wypracowanie komplementarnego systemu wsparcia w aktywności społecznej, czynnościach pielęgnacyjnych oraz zaspokojeniu potrzeb dnia codziennego osobom w wieku starszym. Należy także wskazać, że wsparcie osób z niepełnosprawnościami oraz wsparcie seniorów to kompetencje różnych jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego (odpowiednio: powiatu oraz gminy). Stąd decyzja o rozdzieleniu tych systemów wsparcia, które pozwolą jednocześnie na usługi lepiej dopasowane do indywidualnych potrzeb obywateli – czy to potrzeb wynikających z niepełnosprawności, czy z racji wieku .”

„Krzyk rozpaczy seniorów” w Sejmie i apel o wycofanie się rządu z „haniebnego zapisu”, czyli – I czytanie rządowego (i polskiego) projektu ustawy o asystencji osobistej

W dniu 21 listopada br. odbyło się I czytanie rządowego, jak i poselskiego projektu ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (druk sejmowy nr 1929 oraz druk sejmowy nr 1933). Obydwa ww. projekty – co do zasady – wykluczają z prawa do wsparcia w postaci asystencji osobistej, osoby, które ukończyły 65 rok życia. Podczas obrad nad ww. projektami, była to kwestia, na którą najczęściej zwracali uwagę posłowie:

Posłanka PiS Urszula Rusecka stwierdziła – „To, co najbardziej bulwersujące, to to, że wykluczone zostały z ustawy osoby po 65. roku życia, czyli seniorzy. I pozwolę sobie zacytować słowa pani poseł z Koalicji Obywatelskiej z października 2024 r. i jej stanowisko, państwa stanowisko wobec ustawy prezydenckiej. Cytuję: Ostateczny sukces tej ustawy, inicjatywy ustawodawczej będzie zależał od tego, czy zostanie zagwarantowany równy dostęp do wsparcia wszystkich potrzebujących niezależnie od wieku, rodzaju niepełnosprawności czy miejsca zamieszkania. Koalicja obiecała Polakom, że czas dzielenia społeczeństwa dobiega końca. I co? Cóż szkodzi obiecać, jak mawiał już klasyk. Tym, co łączy obydwa projekty… Już niestety…”

W ocenie posłanki Pauliny Matysiak – „Najbardziej bolesnym problemem jest wykluczenie seniorów po 65. roku życia. Ustawy tworzą lukę w przypadku osób między 65. a 75. rokiem życia. W tym okresie osoby z niepełnosprawnościami tracą dostęp do asystencji. Na program „Opieka 75+”, muszą poczekać. Przez 10 lat takie osoby zostaną bez wsparcia. To oznacza dla wielu powrót do czterech ścian, to oznacza zależność od rodziny i izolację. A, drodzy państwo, niepełnosprawność nie wybiera wieku. Państwo nie może mówić ludziom: masz lat 66, radź sobie sam. To jest dyskryminacja, w dodatku zwyczajnie niesprawiedliwa. Także sprzeczna z konwencją ONZ, która mówi o prawie do niezależnego życia wszystkich osób z niepełnosprawnościami niezależnie od wieku.”

Posłanka PiS Joanna Borowiak dodała – „Po 2 latach rządów koalicji 13 grudnia wreszcie rozmawiamy o ustawie o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami. Minęły długie 2 lata, tymczasem dziś pokazujecie projekt, który wyklucza z dostępu do asystencji seniorów po 65. roku życia. Mało tego, krzyk rozpaczy seniorów, czyli wysyłane na poselskie skrzynki maile z prośbą o wsparcie i zmianę tego przepisu, jedna z posłanek Lewicy wczoraj nazwała akcją spamową – ot lewicowa wrażliwość” i zaapelowała – „W imieniu seniorów apeluję: opamiętajcie się, wycofajcie się z tego haniebnego zapisu, który wyklucza ich z dostępności do dobrodziejstwa asystencji osobistej. Mówicie o tym, że będą mieli wsparcie w postaci bonu senioralnego, ale ten bon jest jak widmo, wciąż go nie ma. Mało tego, bon dotyczy wsparcia od 75. roku życia, czyli powstaje 10-letnia luka, przez którą takie osoby są całkowicie pozbawione jakiegokolwiek wsparcia.”

Posłanka PiS Agnieszka Ścigaj zwróciła się z zapytaniem do autorów projektu rządowego – „Panie Ministrze! Czy nie boicie się o to, że ta ustawa, przez wyłączenie osób po 65. roku życia, po prostu będzie niekonstytucyjna? Przecież każda konstytucja nie pozwala dzielić ludzi ze względu na wiek, jeżeli jest ta sama przesłanka o niepełnosprawności.”

Z wykluczeniem ze wsparcia w postaci asystencji osobistej osób po 65 roku życia, nie zgodziła się również posłanka PiS Marzena Machałek – „Przedstawione dzisiaj projekty są niekompletne, wykluczające całe grupy obywateli, przede wszystkim osoby po 65. roku życia. To, co dziś pokazujecie, to nie jest realizacja obietnic, to pozór, za który płacą osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny”, wyrażając jednocześnie nadzieję na wypracowanie razem, w Sejmie, „dobrego i właściwego projektu”.

Do głosów rozczarowania w kwestii wykluczenia z prawa do wsparcia seniorów powyżej 65 roku życia, na koniec przyłączyła się jeszcze posłanka PiS Anna Kwiecień.

Odpowiadając na zarzuty posłów, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Łukasz Krasoń wyjaśnił – „Najczęściej padało pytanie o wiek 65 lat. Drodzy państwo, jeśli chodzi o kraje, gdzie asystencja jest już od wielu lat, jeśli nie od dekad, to prawie w każdym kraju jest jakiś moment, kiedy asystencja przestaje obowiązywać w takiej formie i wchodzą inne narzędzia, inne mechanizmy wsparcia konkretnych grup społecznych. My wzorem wielu krajów też tak to oparliśmy. Asystencja nie jest lekarstwem na wszystko, co dotyka osoby z niepełnosprawnościami, seniorów, ale też młodzież czy dzieci, czy opiekunów. To jest jeden z elementów, bardzo ważnych, fundamentalnych w moim odczuciu, ale to nie jest remedium na wszystko. Przypominam też, że jest wiele prac nad innymi mechanizmami właśnie skierowanymi do seniorów. Ten system powinno się wreszcie widzieć, a nie zawsze wkładać wszystkich do jednego worka, bo to się nam na długą metę po prostu nie sprawdza. Wtedy jest trudniej uszyć na miarę to świadczenie, tak aby mogło wspierać konkretne grupy społeczne.”

Po zakończeniu burzliwej dyskusji nad projektami, Sejm zdecydował o skierowaniu – zarówno rządowego, jak i poselskiego projektu ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami – do rozpatrzenia przez sejmową Komisję Polityki Społecznej i Rodziny. Na dzień dzisiejszy, nie został jeszcze wyznaczony termin posiedzenia ww. Komisji, na którym projekty te, zostaną poddane obradom jej członków.

Uregulowanie kwestii asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami na poziomie ustawowym jest problemem niezwykle istotnym i doniosłym społecznie – kiedy można spodziewać się wejścia w życie nowego świadczenia/usługi wsparcia w postaci AOON?

Nie ulega wątpliwości, że uregulowanie kwestii asystencji osobistej osób niepełnosprawnych na poziomie ustawowym jest problemem niezwykle istotnym i doniosłym społecznie. Dlatego też, należy mieć nadzieję, że jak najszybciej znajdzie ono swój finał – w jak najlepszej dla osób niepełnosprawnych, możliwej formie.

Na czym polega program „Opieka 75+”, który ma stanowić alternatywę dla objęcia niepełnosprawnych seniorów prawem do świadczenia/usługi wsparcia w postaci asystencji osobistej?

Aktualnie obowiązujący program „Opieka 75+” – na rok 2025 został zaakceptowany przez Ministrę Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w dniu 14 stycznia 2025 r. i będzie realizowany do końca bieżącego roku, tj. do 31 grudnia 2025 r.

Jest to program adresowany do gmin (a nie bezpośrednio do niepełnosprawnych seniorów) liczących do 60 tys. mieszkańców – zarówno miejskich, wiejskich, jak i miejsko-wiejskich, a jego celem jest zwiększenie dostępności do usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych, dla osób w wieku 75 lat i więcej, które są osobami samotnymi lub są osobami samotnie gospodarującymi, jak również tych, które pozostają w rodzinie.

Gminy, które przystąpiły do realizacji programu, uzyskają finansowe wsparcie w wysokości do 60% przewidywanych kosztów realizacji ich zadania własnego o charakterze obowiązkowym wynikającym z ustawy o pomocy społecznej, w zakresie realizacji usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób spełniających kryteria określone w programie.

W ramach programu gmina może skorzystać z dofinansowania ze środków budżetu państwa na świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych, jeżeli:

1. dane świadczenie realizuje samodzielnie tj. przez pracowników ośrodka pomocy społecznej/centrum usług społecznych, urzędu gminy lub innych gminnych jednostek organizacyjnych (zatrudnionych na umowę o pracę lub w ramach umowy zlecenia) lub
2. zleca realizację przedmiotowego zadania organizacjom pozarządowym lub
3. kupuje usługi opiekuńcze od podmiotów sektora prywatnego.

Seniorzy w wieku 75 lat i więcej, którzy ponadto są osobami samotnymi, samotnie gospodarującymi, jak również pozostającymi w rodzinie – są więc wyłącznie pośrednimi adresatami ww. programu, a szczegółów na temat możliwych form wsparcia w zakresie usług opiekuńczych powinni poszukiwać w urzędzie gminy, ośrodku pomocy społecznej lub centrum usług społecznych, właściwym ze względu na swoje miejsce zamieszkania.

Zapewnienie wsparcia w postaci asystencji osobistej niepełnosprawnym seniorom powyżej 65 roku życia, ma natomiast zapewnić wspomniana już powyżej – kontynuacja programu finansowanego z Funduszu Solidarnościowego, który jednak – z tego powodu, że odbywa się w trybie rocznych programów – nie daje gwarancji ciągłości wsparcia.

Asystent osobisty dla niepełnosprawnego seniora w ramach dofinansowania z Funduszu Solidarnościowego – na jakich zasadach przysługuje?

Kolejną alternatywą dla zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami w wieku senioralnym (tj. powyżej 65 roku życia) wsparcia w postaci asystenta osobistego, w ramach przyjętej rząd ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami – ma być kontynuacja corocznych programów „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" dla jednostek samorządu terytorialnego (tj. gmin i powiatów), w ramach których – senior (podobnie jak w przypadku programu Opieka 75+) pozostaje jedynie beneficjentem pośrednim programu. O środki z Funduszu Solidarnościowego na realizację zadań w ramach programu, polegających na wprowadzaniu usług asystencji osobistej jako formy ogólnodostępnego wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności oraz funkcjonowaniu w życiu społecznym, których adresatami są:

• dzieci od ukończenia 2 roku życia do ukończenia 16 roku życia posiadające orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami w pkt 7 i 8 orzeczenia o niepełnosprawności (tj. konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji) jak również
• osoby z niepełnosprawnościami posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo traktowane na równi z wymienionymi orzeczeniami, zgodnie z art. 5 i art. 62 ustawy z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

mogą bowiem ubiegać się nie bezpośrednio ww. adresaci, a – gminy i powiaty, czyli jednostki samorządu terytorialnego.

W ramach programu „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" finansowanego z Funduszu Solidarnościowego gmina lub powiat może otrzymać wsparcie finansowe do wysokości 100% kosztów realizacji usług asystencji osobistej, a dodatkowo może też przeznaczyć na ten cel środki własne (tzw. wkład własny). Maksymalna kwota dofinansowania dla jednego podmiotu (gminy lub powiatu) nie może przekroczyć kwoty 3 000 000 zł, a na realizację całego programu – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przewidział łącznie kwotę 800 000 000 zł. Obecna edycja programu – na rok 2025 – będzie realizowana do 31 grudnia 2025 r. Szczegółowych informacji na temat sposobu uzyskania wsparcia w postaci asystenta osobistego w ramach ww. programu – należy poszukiwać w urzędzie gminy lub starostwie powiatowym, właściwym ze względu na swoje miejsce zamieszkania.

¹ Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ustawa o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami – ważne uwagi (wersja 06.05.2025), 7 maja 2025 r.

Podstawa prawna:

• Rządowy projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UD168, a następnie druk sejmowy nr 1929)
• Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych – przyjęta przez ONZ w 2006 r, ratyfikowana przez Polskę w 2012 r.
• Projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami byłego Prezydenta Andrzeja Dudy (druk sejmowy nr 316)
• Poselski projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (druk sejmowy nr 1933)
• Ustawa z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 1214 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 913 z późn. zm.)