Od czego zależy okres ważności orzeczenia o stopniu niepełnosprawności? Na jaki czas orzeka się o niepełnosprawności dziecka? Kogo dotyczą najnowsze zmiany? Odpowiadamy na kluczowe pytania.
- Na jaki okres wydawane jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?
- Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w 2025 r. Kogo dotyczą zmiany?
- Ważna zmiana! Orzeczenie o niepełnosprawności dziecka na 3 lata lub dłużej
- Czy taki okres wystarczy?
- Podsumowanie
Na jaki okres wydawane jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?
Osoba z niepełnosprawnością może zostać zaliczona do jednego z trzech stopni: lekkiego, umiarkowanego bądź znacznego.
Przy orzekaniu o stopniu niepełnosprawności brane są pod uwagę:
• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba zainteresowana, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności;
• ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby;
• wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje;
• możliwość całkowitego lub częściowego przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia – poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe;
• ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym;
• możliwość poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej w samodzielnej egzystencji oraz w pełnieniu ról społecznych – poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.
Stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe.
Naruszenie sprawności organizmu uważa się za:
• trwałe (stałe) – jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy;
• okresowe – jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia.
Często podkreśla się, iż dla ustalenia przewidywanego okresu trwania niepełnosprawności istotne znaczenie ma tzw. całościowa ocena rokownicza. Bierze się tu zatem pod uwagę to czy istnieje prawdopodobieństwo zmiany w funkcjonowaniu osoby z niepełnosprawnościami.
W marcu 2025 r. Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych wydał wytyczne dla osób orzeczniczych, które dotyczą kwalifikowania do niepełnosprawności osób cierpiących na rzadkie schorzenia genetyczne charakteryzujące się jednorodnym przebiegiem i nierokujące zgodnie z aktualną wiedzą medyczną poprawy klinicznej ani funkcjonalnej.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w 2025 r. Kogo dotyczą zmiany?
Kolejnym krokiem jest wprowadzenie specjalnych rozwiązań prawnych dla osób z takimi schorzeniami.
27 maja 2025 r. w Dzienniku Ustaw zostało opublikowane rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 maja 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Rozporządzenie wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia i – co ważne – będzie miało zastosowanie również do spraw, które do tego momentu jeszcze się nie zakończyły.
Po zmianach orzeczenie na czas określony o stopniu niepełnosprawności będzie wydawane na okres nie krótszy niż 7 lat w przypadku potwierdzenia u osoby zainteresowanej spełniającej warunki zaliczenia do określonego stopnia niepełnosprawności zespołu Downa lub rzadkiej choroby genetycznej o jednorodnym i niezmiennym przebiegu.
Chodzi tu m.in. o takie choroby jak mukowiscydoza, wodogłowie wrodzone, wady cewy nerwowej i inne. Łącznie jest ich 208, a pełny katalog zawiera załącznik do rozporządzenia.
Ważna zmiana! Orzeczenie o niepełnosprawności dziecka na 3 lata lub dłużej
Jednak jeszcze większa zmiana dotyczy orzeczeń o niepełnosprawności. Są one wydawane dzieciom, które nie ukończyły 16. roku życia.
Przy orzekaniu o niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:
• zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się dziecko, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności;
• ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby, a także ograniczenia w funkcjonowaniu występujące w życiu codziennym w porównaniu do dzieci z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną właściwą dla wieku dziecka;
• możliwość poprawy zaburzonej funkcji organizmu poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze lub inne działania.
Zgodnie z aktualnymi przepisami niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia.
Wspomniana wcześniej nowelizacja rozporządzenia wprowadza minimalny okres dla orzeczeń wydawanych dzieciom.
Niepełnosprawność dziecka spełniającego warunki zaliczenia do osób niepełnosprawnych będzie teraz orzekana się na czas określony, nie krótszy niż 3 lata, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia. W przypadku zaś potwierdzenia rzadkiej choroby genetycznej o jednorodnym i niezmiennym przebiegu lub zespołu Downa takie orzeczenie zostanie wydane od razu na maksymalny okres, czyli do ukończenia przez dziecko 16. roku życia.
„W dotychczasowych przepisach nie został określony minimalny okres na jaki wydawane jest okresowe orzeczenie o niepełnosprawności. Wprowadzenie 3-letniego minimalnego okresu ważności orzeczenia o niepełnosprawności jest wystarczającym okresem w którym można przewidzieć względną stabilność stanu zdrowia dziecka. Podkreślić również należy, że zawsze także pozostaje możliwość wcześniejszego złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia” – uzasadnia resort rodziny.
Czy taki okres wystarczy?
Zdaniem Rzeczniczki Praw Dziecka okres ten powinien być dłuższy i wynosić 5 lat. „Osoby małoletnie z niepełnosprawnościami są szczególną grupą osób wymagających wsparcia i opieki ze strony państwa. Zatem orzekanie na czas określony, nie krótszy niż 5 lat pozwoli precyzyjniej niż proponowany okres 3-letni zweryfikować efekty rehabilitacji, stosowanych metod wsparcia terapeutycznego i włączenia społecznego. Okres ten pozwoli zobrazować poprawę stanu zdrowia dziecka bądź brak tej poprawy” – podkreśla Monika Horna Cieślak w piśmie z 19 maja 2025 r. W przekazanych pełnomocnikowi rządu Łukaszowi Krasoniowi uwagach znalazł się również postulat corocznej weryfikacji listy rzadkich chorób genetycznych.
Podsumowanie
Okres, na jaki wydawane jest orzeczenie zależy od konkretnej sytuacji. Nowe przepisy wprowadziły minimalny "termin ważności" orzeczeń wydawanych dzieciom (3 lata) i osobom z określonymi rzadkimi chorobami genetycznymi (7 lat).
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 44; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1961);
Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 maja 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2025 r., poz. 682);
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (j. t. Dz. U. z 2021 r., poz. 85).