Ogólna odpowiedzialność materialna pracowników
Odpowiedzialność materialna za zniszczenie sprzętu służbowego (laptopa, telefonu) może być odmiennie ukształtowana, w zależności od zaistniałej sytuacji. Pierwszy przypadek dotyczy uszkodzenia sprzętu, które nastąpiło w wyniku niedbalstwa lub lekkomyślności pracownika (np. pożar w zakładzie pracy spowodowany niewyłączoną przez pracownika kuchenką elektryczną). Wówczas wysokość zapłaty jest ograniczona i skorelowana z wynagrodzeniem zatrudnionego. Pracownik może ponieść odpowiedzialność materialną w wysokości do trzykrotności jego wynagrodzenia, niezależnie od wartości zniszczonego sprzętu. Z kolei umyślne zniszczenie mienia powoduje obowiązek naprawienia szkody w pełnej wysokości. Umyślność rozumiana jest szeroko, jako celowe działanie a także świadome naruszenie obowiązków pracowniczych, czyli godzenie się na powstanie szkody. Pracownik musi naprawić szkodę w pełnej wysokości. Nie ma tu żadnych widełek czy ograniczeń kwotowych. W tej sytuacji wysokość otrzymywanego wynagrodzenia nie ma znaczenia. Powstanie szkody w wyniku działania kilku pracowników powoduje ich solidarną odpowiedzialność.
Zobacz również: Odpowiedzialność materialna pracownika cz. I
Odpowiedzialność za mienie powierzone
Na podstawie uregulowań art. 124 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks pracy pracownik, któremu powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się (pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze) odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Wskazany katalog ma charakter otwarty, stanowi jedynie przykładowe wyliczenie. Powierzenie mienia związane jest najczęściej z stanowiskami łączonymi z odpowiedzialnością materialną, np.: kasjer, sprzedawca, handlowiec. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II PK 307/09) odpowiedzialność materialna za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się jest odrębnym reżimem odpowiedzialności materialnej pracowników.
Za mienie powierzone pracownik odpowiada w pełnej wysokości (za szkodę rzeczywistą oraz utracone korzyści po stronie pracodawcy).
Warunkami odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone są: prawidłowe powierzenie mienia oraz powstanie szkody w tym mieniu. Odpowiedzialność pracownika uregulowana została na innych zasadach niż ogólne. Wynika z przyjęcia założenia, że na pracowniku spoczywa obowiązek szczególnej dbałości w sprawowaniu pieczy nad mieniem. Jako pierwszą odrębność podkreślić należy, że ustawodawca domniemuje winę zatrudnionego. Pracownik odpowiada za szkodę w pełnej wysokości (dotyczy to zarówno szkody rzeczywistej jak i utraconych korzyści po stronie pracodawcy).
Powierzenie sprzętu musi nastąpić w sposób pozwalający pracownikowi na ustalenie ilości i jakości otrzymanego mienia (inwentaryzacja). Zazwyczaj przekazanie połączone jest z zawarciem umowy, która określa warunki, na jakich mienie zostało powierzone podwładnemu oraz sposób odpowiedzialność za jego utratę/ uszkodzenie. Dla ważności powierzenia konieczna jest rzeczywista zgoda pracownika. Za taką zgodę rozumie się: uzgodnienie rodzaju pracy w umowie o pracę, podpisanie jakiegokolwiek dokumentu zaświadczającego otrzymanie towaru oraz pobranie przez pracownika sprzętu/ pieniędzy na towar.
Sytuacja, która rodzi odpowiedzialność pracownika to pozostawienie auta z konwojowaną gotówką na niestrzeżonym parkingu lub nieprawidłowe przyjęcie dostawy towaru do sklepu.
Pracownik może zwolnić się z odpowiedzialności w dwóch sytuacjach. Jeśli szkoda nastąpiła na skutek przyczyn od niego niezależnych (włamanie do mieszkania pracownika i kradzież powierzonego mienia) oraz w przypadku braku dopełnienia przez pracodawcę warunków technicznych pozwalających na zabezpieczenie powierzonego mienia (np. brak inwentaryzacji po rozwiązaniu umowy z pracownikiem odpowiedzialnym za mienie powierzone). To na pracowniku spoczywa ciężar dowodowy. Musi on wykazać zaistnienie okoliczności zwalniających go z odpowiedzialności lub ją zmniejszających. Ma to realne przełożenie na wysokość odszkodowania. W przypadku wspomnianej wyżej kradzieży pracownik odpowiada na zasadach ogólnych. Stwierdzenie to wynika ze stanowiska SN wyrażonego w wyroku z dnia z 28 kwietnia 1997 r., (I PKN 114/97). Pracodawca ma obowiązek wykazania szkody oraz uchybień, jakich dopuścił się pracownik.
Polecamy serwis: Pracownik
Do naprawienia szkody może dojść zarówno na mocy orzeczenia sądu pracy jak i na mocy zawartej przez strony ugody.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. nr 21, poz. 94 z późn.zm),
- wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 r., (sygn. akt II PK 307/09),
- wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 1997 r., (sygn. akt I PKN 114/97).