Najogólniej rzecz ujmując związek zawodowy jest organizacją społeczną, która zrzesza pracowników na zasadzie dobrowolności. Jej podstawowym zadaniem jest obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Przede wszystkim związki zawodowe starają się przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie przepisów kodeksu pracy przez pracodawców oraz zabiegają o lepsze warunki pracy.
Członkostwo
Prawo tworzenia lub wstępowania do związków zawodowych mają:
- pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy,
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, pod warunkiem, że nie są pracodawcami,
- osoby wykonujące pracę nakładczą,
- osoby bezrobotne,
- osoby skierowane do odbywania służby zastępczej w danym zakładzie,
- emeryci i renciści.
Uprawnienia
Pracownik, który został powołany z wyboru do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy, może skorzystać z prawa do bezpłatnego urlopu. Konieczne jest przy tym, aby z tego wyboru wynikał obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika. Jeśli pracownik w ciągu 7 dni po upływie bezpłatnego urlopu stawi się do pracy, wówczas ten okres wlicza mu się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Pracownik, który wykonuje doraźną czynność, związaną z pełnieniem przez niego funkcji związkowej, poza zakładem pracy, zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas niezbędny do dokonania tej czynności, jeśli nie może być ona wykonana w czasie wolnym od pracy.
Warto podkreślić, że członkostwo w związku zawodowym wiąże się również z ochroną w przypadku zwolnień. Pracodawca nie może bez zgody zakładowej organizacji związkowej dokonać wypowiedzenia umowy o pracę, zmienić jednostronnie warunków pracy i płacy na niekorzyść takiego pracownika oraz rozwiązać z nim stosunku pracy w innej formie.
Jednak nie można zapominać, że oprócz ochrony jaka przysługuje związkowcom w przypadku ewentualnych zwolnień, ciążą na nich również liczne obowiązki.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych