Choć często mówi się o niskich emeryturach i trudnej sytuacji osób starszych, najnowsze dane Głównego Urzędu Statystycznego pokazują zupełnie inny obraz: to właśnie seniorzy ratują dziś budżety gospodarstw domowych. Aż 87,4 proc. z nich nie ma żadnych długów, wydatki planują rozważnie, a z rachunkami radzą sobie lepiej niż młodsze pokolenia. Ich finansowa odpowiedzialność i życiowe doświadczenie sprawiają, że w wielu rodzinach to właśnie oni stanowią niewidzialny filar stabilności.
- Seniorzy jako filar finansowej stabilności. Nowe dane GUS zaskakują nawet ekonomistów
- Sejmowa Podkomisja o zadłużeniu i edukacji seniorów – oficjalne dane i wnioski
- Dochody seniorów rosną wolniej, ale są stabilniejsze niż u reszty społeczeństwa
- Seniorzy lepiej radzą sobie z nieprzewidzianymi wydatkami
- Pomoc prawna dla seniorów – 150 tysięcy porad rocznie i nowy program edukacyjny
- Edukacja dorosłych – wciąż za mało aktywności, ale to się zmienia
- Seniorzy bez długów, z wiedzą i doświadczeniem – niewidzialni strażnicy domowych budżetów
Seniorzy jako filar finansowej stabilności. Nowe dane GUS zaskakują nawet ekonomistów
Seniorzy w Polsce coraz częściej okazują się prawdziwym filarem finansowej stabilności swoich rodzin. Z danych przedstawionych w Sejmie przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że osoby starsze nie tylko rzadziej się zadłużają, ale też lepiej kontrolują domowe wydatki. Co więcej – ich gospodarstwa domowe są w zdecydowanej większości wolne od zobowiązań finansowych, co stawia ich w pozycji niezwykle bezpiecznej ekonomicznie.
Podczas posiedzenia sejmowej podkomisji do spraw bezpieczeństwa osób starszych Piotr Łysoń z GUS przedstawił dane, które jasno wskazują na ogromną różnicę między seniorami a resztą społeczeństwa. Jak mówił: „Z badania Budżetów Gospodarstw Domowych w 2024 r. wynika, że wśród ogółu gospodarstw domowych 78 proc. nie miało żadnego zadłużenia, a wśród tych, gdzie była przynajmniej jedna osoba starsza (60 lat lub więcej) - 87,4 proc.”
Tak wysoki odsetek wolnych od długu gospodarstw z udziałem seniorów pokazuje, że to właśnie osoby starsze w dużej mierze „ratują” budżety domowe przed spiralą zobowiązań.
Sejmowa Podkomisja o zadłużeniu i edukacji seniorów – oficjalne dane i wnioski
W środę 8 października sejmowa Podkomisja stała do spraw bezpieczeństwa osób starszych rozpatrywała szeroką informację dotyczącą sytuacji finansowej seniorów w Polsce. Dyskusja obejmowała m.in. analizę poziomu zadłużenia wśród osób starszych, programy wsparcia oraz edukację ekonomiczną tej grupy.
Jak podano: „Sejmowa Podkomisja stała do spraw bezpieczeństwa osób starszych rozpatrzyła w środę informację ministra sprawiedliwości oraz prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na temat poziomu zadłużenia wśród osób starszych oraz analizy problemów i programów wsparcia, a także informację ministra edukacji na temat edukacji ekonomicznej dla osób starszych.”
W spotkaniu uczestniczył Piotr Łysoń, Zastępca Dyrektora Departamentu Badań Społecznych i Rynku Pracy w GUS, który zaprezentował komisji wyniki dwóch reprezentacyjnych badań: Budżetów Gospodarstw Domowych oraz Europejskiego Badania Warunków Życia (EU-SILC). „Zastępca Dyrektora Departamentu Badań Społecznych i Rynku Pracy w GUS Piotr Łysoń przedstawił komisji informacje pochodzące z dwóch reprezentacyjnych badań ankietowych - Budżetów Gospodarstw Domowych oraz Europejskiego Badania Warunków Życia (EU-SILC).”
Dochody seniorów rosną wolniej, ale są stabilniejsze niż u reszty społeczeństwa
Z danych GUS wynika, że w ostatnim roku Polacy generalnie poprawili swoje nominalne dochody. Wzrost ten jednak nie wszędzie był równy. „Przekazał, że zgodnie z badaniem Budżetów Gospodarstw Domowych w przypadku ogółu gospodarstw domowych, dochody nominalnie (nie biorąc pod uwagę inflacji) w latach 2023-2024 wzrosły przeciętnie około 18 proc. Dla gospodarstw z jedną osobą starszą (60 lat lub więcej) było to z kolei 17 proc. W przypadku gospodarstw, w których mieszkają wyłącznie osoby starsze, wzrost wyniósł 14,6 proc. W tym samym okresie wydatki tych gospodarstw wzrosły o 12,4 proc.”
Choć dynamika wzrostu dochodów seniorów była nieco niższa niż średnia krajowa, to ich wydatki rosły wolniej, co w praktyce przekłada się na większą stabilność finansową. Seniorzy rzadziej inwestują w dobra luksusowe, częściej planują wydatki długoterminowo, a przede wszystkim – nie zaciągają kredytów ponad miarę.
Piotr Łysoń zwrócił też uwagę na fakt, że nawet wśród tych nielicznych gospodarstw senioralnych, które mają jakieś zobowiązania, zdecydowana większość spłaca je regularnie. „Około 1 proc. respondentów, którzy mieli zadłużenie zadeklarowało, że nie zawsze jest w stanie wywiązać się terminowo ze spłaty.”
Seniorzy lepiej radzą sobie z nieprzewidzianymi wydatkami
Ciekawym wątkiem podczas posiedzenia podkomisji była analiza badania EU-SILC, które pokazuje, jak gospodarstwa domowe reagują na niespodziewane wydatki. Wyniki są wymowne i zaskakujące: „Jak powiedział, z badania EU-SILC wynika, że 77,1 proc. respondentów zadeklarowało, że ich gospodarstwo domowe jest w stanie poradzić sobie z niespodziewanym wydatkiem w kwocie 2050 zł. Takich odpowiedzi w gospodarstwach z przynajmniej jedną osobą w wieku 60 lat lub więcej było 72,6 proc.”
To pokazuje, że choć seniorzy mają nieco mniejsze rezerwy finansowe, nadal duża część z nich potrafi skutecznie zarządzać swoimi pieniędzmi i przygotować się na nieoczekiwane koszty. Co istotne, również w zakresie terminowego regulowania rachunków osoby starsze wypadają lepiej niż reszta społeczeństwa. „Dodał, że z przyczyn finansowych, co najmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy opłat (np. za gaz, wodę czy wywóz śmieci) nie uiściło terminowo 3,5 proc. ogółu gospodarstw domowych oraz 2,4 proc. gospodarstw, gdzie była przynajmniej jedna osoba w wieku 60 lat lub więcej.”
Takie dane pokazują, że seniorzy – mimo niższych dochodów – są bardziej odpowiedzialni finansowo, co przekłada się na większą odporność ich budżetów.
Pomoc prawna dla seniorów – 150 tysięcy porad rocznie i nowy program edukacyjny
Ważnym punktem obrad były także działania Ministerstwa Sprawiedliwości skierowane do osób starszych. Jak przekazała Magdalena Rams, Zastępca Dyrektora Departamentu Funduszy i Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, resort co roku pomaga setkom tysięcy seniorów. „Zastępca Dyrektora Departamentu Funduszy i Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w resorcie sprawiedliwości Magdalena Rams poinformowała, że ministerstwo w ramach systemu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego udziela osobom starszym rocznie około 150 tys. porad. Dotyczą one przede wszystkim obszarów prawa cywilnego, związanych ze sprawami rodzinnymi, z dziedziczeniem oraz z wyceną albo własnością rzeczy ruchomych i nieruchomych.”
To ogromna liczba, która pokazuje, jak szeroko seniorzy korzystają z bezpłatnych form wsparcia. Co więcej, rząd wdrożył nowy projekt, mający na celu podniesienie świadomości prawnej i cyfrowej wśród osób starszych. „Przekazała również, że resort we współpracy z ministrem ds. polityki senioralnej, resortem cyfryzacji oraz NASK w ubiegłym roku uruchomił w województwie świętokrzyskim pilotażowy program edukacji prawnej osób starszych. Seniorzy w ramach warsztatów przerabiali zagadnienia związane z bezpieczeństwem w sieci, przemocą w rodzinie, z ostatnią wolą (tzw. umowy dożywocia, testamenty, umowy darowizny) oraz zagadnienie związane z umowami konsumenckimi.”
Efekty programu są już widoczne. „Do tej pory - jak powiedziała - odbyło się 12 spotkań w różnych powiatach, w których uczestniczyło około 800 seniorów.”
Rams podkreśliła, że bezpośredni kontakt z ekspertami jest dla osób starszych niezbędny, by lepiej rozumieć współczesne zagrożenia. „Rams zaznaczyła, że jest to dobra forma edukacji, ponieważ osoby starsze potrzebują bezpośredniego kontaktu z prelegentami. - Potrzebują zobrazowania przestępstw internetowych, czym jest internet, czym jest bycie online, media społecznościowe, jakie zagrożenia są z tym związane. Chaos informacyjny, który panuje w sieci jest dla seniora niezrozumiały - powiedziała.”
Takie programy edukacyjne nie tylko podnoszą świadomość, ale i chronią seniorów przed oszustwami finansowymi, które coraz częściej dotyczą osób starszych.
Edukacja dorosłych – wciąż za mało aktywności, ale to się zmienia
Ostatni wątek poruszony podczas obrad dotyczył edukacji formalnej osób starszych. Choć wiele mówi się o uczeniu się przez całe życie, to dane w tym obszarze nie napawają optymizmem. „Naczelnik w Departamencie Innowacji i Rozwoju w MEN Maciej Lasota podkreślił, że edukacja formalna dla osób dorosłych realizowana jest w formie kształcenia osobistego w formach szkolnych i kursowych. Zaznaczył, że z badań aktywności ekonomicznej ludności wynika, że zaledwie 0,5 proc. osób w wieku od 55 do 75 lat korzysta z tej formy edukacji, która prowadzi do podniesienia poziomu wykształcenia lub uzyskania konkretnej kwalifikacji zawodowej.”
Mimo to, seniorzy coraz częściej angażują się w mniej formalne formy nauki. „Dodał, że osoby z tej grupy wiekowej częściej (około 7 proc.) korzystają z form edukacji, które nie prowadzą do uzyskania konkretnej kwalifikacji.”
Choć to wciąż niewielki odsetek, pokazuje on rosnącą aktywność edukacyjną osób starszych. Wiedza o finansach, bezpieczeństwie cyfrowym i prawie pomaga im lepiej zarządzać swoim życiem i unikać ryzykownych decyzji.
Seniorzy bez długów, z wiedzą i doświadczeniem – niewidzialni strażnicy domowych budżetów
Z przedstawionych danych wynika jednoznacznie, że seniorzy w Polsce pełnią dziś rolę stabilizatorów finansowych. Nie zadłużają się, regularnie spłacają zobowiązania, rzadziej zalegają z rachunkami i coraz częściej uczestniczą w edukacji finansowej oraz prawnej.
W praktyce oznacza to, że w wielu domach to właśnie starsi domownicy utrzymują spokój w domowym budżecie – dzięki przewidywalnym dochodom z emerytur, ostrożności finansowej i doświadczeniu życiowemu. „Chaos informacyjny, który panuje w sieci jest dla seniora niezrozumiały” – mówiła Magdalena Rams. A jednak to właśnie seniorzy coraz częściej okazują się najbardziej świadomi w swoich decyzjach i odporni na presję zadłużenia.