Odpowiedzialność karna za zeznania świadka
W odniesieniu do roli i znaczenia świadka w procesie karnym, należy podkreślić iż jednym z jego naczelnych obowiązków jest stawiennictwo na wezwanie organu procesowego i złożenie zeznań oraz pozostawania do dyspozycji organu procesowego tak długo, aż zostanie przez ten organ zwolniony z tego obowiązku. Zeznania świadka podlegają rygorowi odpowiedzialności karnej, co oznacza iż świadek odpowiada karnie za złożenie fałszywych zeznań. Grozi mu za to kara do 3 lat pozbawienia wolności (art. 233 Kodeksu karnego)
Elementy przesłuchania świadka
Procedura przesłuchania świadka składa się z kilku elementów. Prowadzi je organ prowadzący postępowanie na danym etapie tj. odpowiednio prokurator (policja lub inny uprawniony organ) w postępowaniu przygotowawczym oraz sąd (w postępowaniu sądowym)
W pierwszej kolejności sprawdzana jest tożsamość świadka, ustala się niezbędne dane dotyczące jego osoby (wiek, zawód, uprzednia karalność za fałszywe zeznania, stosunek do strony). Następnie świadek pouczany jest o tym, iż grozi mu odpowiedzialność karna za fałszywe zeznania. Jeżeli istnieją jakieś jego rodzinne powiązania z oskarżonym (podejrzanym) świadek jest pouczany o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytania oraz prawie przesłuchania go z wyłączeniem jawności (to w toku procesu sądowego, bo postępowanie przygotowawcze ze swej istoty jest tajne).
Po sprawdzeniu tożsamości świadka oraz udzieleniu niezbędnych pouczeń organ procesowy przystępuje do przesłuchania świadka, które może być poprzedzone uroczystym przyrzeczeniem dotyczącym obowiązku zeznawania prawdy.
W następnej kolejności następuje tzw. swobodna faza wypowiedzi, czyli świadek jest pytany o to co jest mu wiadomo w sprawie i może się w sposób swobodny wypowiedzieć się w tej materii. Jego zeznania są protokołowane. Gdy świadek zakończy tę część wypowiedzi wówczas organ oraz strony uczestniczące w przesłuchaniu mogą zadawać świadkowi pytania. W przypadku postępowania przygotowawczego, gdy nie ma już do świadka więcej pytań jest on zwalniany przez organ.
Odczytanie zeznań świadka
W przypadku postępowania sądowego po zakończeniu fazy swobodnej wypowiedzi i fazy pytań stron oraz sądu świadkowi odczytywane są jego zeznania złożone w toku postępowania przygotowawczego (naturalnie tylko wówczas gdy takie zeznania składał). Po zakończeniu odczytywania tych zeznań świadek zobowiązany jest ustosunkować się do odczytanych mu zeznań tj. wskazać czy potwierdza je w całości lub części. Świadek może się również ustosunkować do ewentualnie ujawnionych różnić pomiędzy zeznaniami złożonymi przed sądem, a tymi złożonymi przed prokuraturą. Następnym etapem postępowania są pytania stron oraz ewentualne uzupełniające pytania sądu. Po zakończeniu fazy pytań świadek jest zwalniany i może opuścić salę sądowa.
Zobacz również serwis: Kodeks karny
Swoboda wypowiedzi
Należy podkreślić, iż organ procesowy prowadzący przesłuchanie świadka zobowiązany jest zapewnić mu swobodę wypowiedzi. Zakazana jest wszelka forma wywoływania presji na świadka oraz oddziaływania w jakikolwiek sposób na treść jego wypowiedzi. Zabronione jest również prowadzenie przesłuchania w stosunku do osoby, która nie posiada należytego rozeznania (świadomości) co do znaczenia przeprowadzanej czynności np. osoby pod silnym wpływem alkoholu lub osoby odurzonej narkotykami, podobnie jak zakazane jest również stosowanie hipnozy, środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej. W toku przesłuchania obowiązuje również zakaz stosowania stosowania środków mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu bez dobrowolnej i świadomej zgody danej osoby.
Zobacz również serwis: Sprawy karne