Zastosowanie wskazanej procedury (skierowania sprawy na posiedzenie celem sprawdzenia czy nie umorzyć postępowania z powodu oczywistego braku podstaw oskarżenia) jest (jak już było wskazywane powyżej) przejawem tzw. merytorycznej uprzedniej kontroli aktu oskarżenia. Nazwa uprzedniej kontroli bierze się stąd, że kontrola ta jest dokonywana przed rozpoczęciem przewodu sądowego (w przeciwieństwie do kontroli następczej – dokonywanej w toku postępowania).
Czym jest oczywisty brak podstaw oskarżenia?
Przyjmuje się w orzecznictwie, że oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia zachodzi wówczas, gdy wskazane przez oskarżyciela okoliczności i dołączone do aktu oskarżenia dowody w sposób niebudzący żadnych wątpliwości wskazują na to, że nie zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa przez osobę wskazaną w akcie oskarżenia (tak wskazał w postanowieniu Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z dnia 22 października 2008 r., sygn II AKz 743/08, LEX nr 477765 , Prok. i Pr. 2009, nr 9, poz. 49).
Innymi słowy, jest to taka sytuacja gdy brak podstaw oskarżenia jest ewidentny (wręcz “rzuca się oczy”) i absolutnie oczywisty po lekturze aktu oskarżenia i akt postępowania przygotowawczego. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 listopada 2009 r., sygn. akt II K 116/09, LEX nr 533582). Musi to być zatem taka sytuacja gdy nie ma żadnego prawdopodobieństwa popełnienia czynu.
Jeżeli Joanna K. jest oskarżona o to, że ukradła mężowi komputer, a w aktach sprawy jest dokument z którego wynika jasno iż była i jest to jej własność już przed ślubem, sąd może umorzyć postępowanie z powodu braku oczywistych podstaw oskarżenia.
Zobacz serwis: Więziennictwo
Czy decyzja Sądu jest zaskarżalna?
Jeżeli Sąd podejmie decyzję o umorzeniu postępowania, to strona niezadowolona z takiego rozstrzygnięcia (czyli przeważnie - pokrzywdzony) może go zaskarżyć w drodze zażalenie w terminie 7 dni.
Należy dodać, iż prawo złożenia zażalenia na decyzję o umorzeniu postępowania przysługuje pokrzywdzonemu nawet jeżeli jeszcze nie wstąpił do procesu w charakterze oskarżyciela posiłkowego (bo w postępowaniu sądowym regułą jest to, że bez tego zgłoszenia pokrzywdzony nie jest stroną postępowania sądowego).
Mąż Joanny K (z przykładu nr 1) mógłby w ciągu 7 dni zaskarżyć w drodze zażalenia postanowienie Sądu o umorzeniu sprawy z powodu oczywistego braku podstaw oskarżenia I próbować wykazać że np. dokument jej własności jest fałszywy albo twierdząc, że prokuratura zebrała wiarygodne dowody.
Zobacz serwis: Sprawy karne