Jakie są skutki zatarcia skazania?

Roland Szymczykiewicz
Adwokat
rozwiń więcej
Osoba, wobec której nastąpiło zatarcie skazania może w świetle prawa legalnie podawać się za osobę niekaraną.
Zgodnie z treścią przepisu art. 106 Kodeksu karnego, z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, zaś wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Oznacza to przyjęcie przez ustawodawcę fikcji prawnej jakoby dana osoba nie była nigdy karana i związany z tym zakaz powoływania się przez inne podmioty na fakt tego skazania. Zatarcie skazania nie może jednak nastąpić, jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę lub środek karny, dopóki nie wykona on tego środka karnego, jego wykonanie nie zostanie mu darowane albo nastąpi przedawnieniem jego wykonania (nie dotyczy to obowiązku naprawienia szkody).

Na tle przytoczonego brzmienia przepisu art. 106 Kodeksu karnego, powstaje pytanie o to, na jakie płaszczyzny życia rozciąga się to domniemanie i czy dotyczy ono również świadomości społecznej – ocen moralnych i etycznych danej osoby.

Należy w pierwszej kolejności wskazać, że fikcja prawna zatarcia skazania powoduje wielopłaszczyznowe skutki nie tylko w zakresie prawa karnego procesowego i materialnego, ale także w sprawach administracyjnych czy też pracowniczych.

Po pierwsze, należy wskazać, iż osoba, wobec której nastąpiło zatarcie skazania może w świetle prawa legalnie podawać się w różnych dokumentach za osobę niekaraną (zakładając, że było to jej jedyne skazanie). Jeżeli wobec takiej osoby toczy się proces karny nigdy nie może ona zostać uznana za recydywistę, zaś sąd nie ma prawa zaostrzyć wymiaru kary w oparciu o to, iż dana osoba jest przestępcą (iż nie jest to jej pierwszy konflikt z prawem).

Zobacz serwis: Prawo karne wykonawcze

Po drugie, w zakresie spraw pracowniczych niedopuszczalne jest umieszczenie wzmianki o fakcie skazania w wydawanej na podstawie akt osobowych pracownika opinii o pracy (por. Wyrok SN z dnia 17 grudnia 1976 r., I PR 185/76, OSNC 1977 z.8 poz.136) a w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się również, że w razie zatarcia skazania należy usunąć z akt osobowych pracownika (i wydawanej na ich podstawie opinii o pracy) wszelkie dane dotyczące zatartego skazania (por. Wyrok SN z dnia 17 grudnia 1976r., I PR 185 / 76, OSNC 1977 / 81 / 139).

Należy zauważyć, iż wszystkie opisane powyżej skutki zatarcia skazania to skutki prawne. Należy od nich odróżnić skutki społeczne zatarcia skazania. Chodzi o to, że ludzka pamięć i świadomość funkcjonują odmiennie od reguł prawnych i w zakresie czynu przestępczego danej osoby mogą one nie uznawać historii za niebyłej czy nieaktualnej.

Powyższy problem dostrzegł i omówił Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 27 listopada 1984 r. wskazał wprost, iż zatarcie skazania nie oznacza zmiany oceny sprawcy w sferze etyczno-moralnej, a także nie skutkuje wymazaniem tego skazania ze świadomości społecznej (por. Uchwała SN z dnia 27 listopada 1984 r., III AZP 6/84, OSNC nr 8, 1985, poz. 105).

Należy wskazać, iż wbrew pozorom wskazana pamięć (czy też świadomość) społeczna o czyimś uprzednim skazaniu (nawet zatartym z mocy prawa) oddziałuje na sytuację prawną tej osoby. Chodzi o to, że nie może ona ubiegać się o te rodzaje pracy, które wymagają od kandydata "nieposzlakowanej opinii" takich jak praca celnika, biegłego sądowego, czy też funkcjonariusza policji (por. R. Szymczykiewicz "Odmowa przyjęcia do służby celnej pomimo zatarcia skazania" Monitor Prawa Celnego i Podatkowego nr 7/2010).

Linia orzecznicza sądów administracyjnych dowodzi także, iż osoba uprzednio skazana może mieć problem z uzyskaniem pozwolenia na broń (por. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 20 lipca 2007 r., LEX nr 372103).

Reasumując powyższe ustalenia, należy stwierdzić, iż wbrew obowiązującym zapisom prawa fakt uprzedniej karalności (w tym nawet skazania zatartego) może rzutować na pozycję prawną i społeczną danej osoby. Ujawnia to najwyższą "nieopłacalność" popełniania przestępstw, albowiem (poza aspektem karnoprawnym) takie zdarzenie w życiorysie osoby może raz na zawsze zmienić jego pozycję prawną i społeczną.

Zobacz serwis: Sprawy karne

Prawo
Rozwód pozasądowy – będzie można rozwiązać małżeństwo przed kierownikiem USC. Jaka będzie procedura? Są już założenia nowelizacji
06 maja 2025

W ramach deregulacji prawa Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło pod koniec kwietnia 2025 r. założenia nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz niektórych innych ustaw, która ma na celu wprowadzenie możliwości pozasądowego rozwiązania małżeństwa (tzw. rozwodu pozasądowego). W tym nowym trybie rozwiązanie małżeństwa następowało będzie w drodze czynności podejmowanych przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, który sprawdzi, czy zaistniały ustawowe przesłanki rozwodu pozasądowego i dokona odpowiednich wpisów w rejestrze stanu cywilnego. Ten nowy tryb rozwodu ma być wyjątkiem od zasady rozwiązania małżeństwa przez sąd.

Ile jest warta informacja czy akcja zdrożeje? Kolizja interesów prawnych i obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej a należyte wykonywanie zadań giełdowych. Przepisy i sankcje
05 maja 2025

W sytuacji kolizji pomiędzy obowiązkiem lojalnego wykonywania obowiązków służbowych a obowiązkiem zachowania tajemnicy i ochrony informacji poufnych, rozstrzygnięcie, które przyznaje pierwszeństwo temu drugiemu, opiera się na fundamentalnych zasadach prawa rynku kapitałowego oraz etyce zawodowej. Zasadniczo, ochrona rynku finansowego i zapobieganie nadużyciom w obrocie papierami wartościowymi mają nadrzędne znaczenie, a w związku z tym obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej w kontekście informacji poufnych staje się priorytetowy. Jest to nie tylko kwestia przestrzegania przepisów prawa, ale także zapewnienia uczciwości i przejrzystości w działaniach podejmowanych na rynku kapitałowym - pisze radca prawny K. Jakub Gładkowski. I wyjaśnia także jakie są sankcje i odpowiedzialność za tego typu naruszenia w unijnym i polskim porządku prawnym.

Rozwód w 2025 i 2026 r. [FAQ]
05 maja 2025

Co może się zmienić w procedurach rozwodowych? Jakie są aktualne przepisy? Co trzeba wiedzieć o rozwodzie w 2025 2026 r.? Oto odpowiedzi na najważniejsze pytania!

Sejm na żywo 5 maja: Komisja śledcza ds. Pegasusa
05 maja 2025

Przesłuchanie nadinsp. Adama Cieślaka, Komendanta Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości.

Emerytura i renta po śmierci seniora. Kiedy można ją zatrzymać, a kiedy trzeba zwrócić. ZUS musi wypłacić świadczenie jeżeli zmarły nabył do niego prawo
05 maja 2025

ZUS informuje, że po śmierci osoby pobierającej emeryturę lub rentę, ZUS wstrzymuje wypłatę świadczeń, ponieważ prawo do nich wygasa. Jeśli jednak emerytura lub renta została wypłacona po śmierci, ale w miesiącu, w którym ta śmierć miała miejsce, nie zawsze jest konieczne zwracanie tych pieniędzy do ZUS-u. W niektórych sytuacjach rodzina może zatrzymać ostatnią wypłatę, o ile zmarły miał do niej prawo.

Dwie decyzje w jednej kopercie prześle ZUS do emerytów i rencistów w maju 2025 r. Przeczytaj uważnie i sprawdź wysokość świadczeń
05 maja 2025

Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoczął wysyłkę corocznej korespondencji do emerytów i rencistów. W jednej kopercie znajdą dwie decyzje – o waloryzacji z marca 2025 r. oraz przyznaniu dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego czyli tzw. trzynastki.

Grillowanie na balkonie i w parku – czy jest dozwolone?
05 maja 2025

Nadejście wiosny można poczuć nie tylko w zwiększonych temperaturach, ale także w zapachach unoszonych przez powietrze. Bowiem gdy tylko zaczyna się sezon, Polacy chętnie zaczynają grillować. Rośnie wtedy nie tylko sprzedaż grillowych akcesoriów, ale także statystyczna liczba mandatów udzielonych przez Straż Miejską plenerowym koneserom. Większość mieszkańców miast nie posiada własnego ogrodu, dlatego wielu zadaje sobie pytanie, czy grillowanie na balkonie lub w parku jest dozwolone.

Jak nie zaciągać pożyczki?
05 maja 2025

Każde postanowienie w umowie pożyczkowej może mieć realny wpływ na sytuację finansową pożyczkobiorcy, zwłaszcza jeśli chodzi o dodatkowe opłaty, prowizje czy warunki spłaty. Bardzo ważna jest świadomość prawna, pochopne podejmowanie decyzji odłóż na bok. Zatem jak nie zaciągać pożyczki?

2962 zł dla matek czy ojców, bo: 500 zł (aktywnie w domu) + 1662 zł (zasiłek) + 800plus. Nie opłaca im się pracować za minimalną krajową
05 maja 2025

Mówi się o państwie opiekuńczym, o państwie socjalnym. I coś w tym jest. Wśród rodziców dzieci, którzy nie są zatrudnieni mówi się, że przy różnych świadczenia pieniężnych i zasiłkach jakie można otrzymać od państwa nie opłaca im się pracować za minimalną krajową. Wprawdzie może mieliby netto te kilkaset złotych więcej, ale za to jakim kosztem, kosztem pracy i czasu. Rodzice wolą dostać np. 2962 zł, bo: 500 zł (aktywnie w domu) + 1662 zł (zasiłek) + 800plus. Oczywiście taki schemat nie jest dany raz na zawsze! Jeśli jest dwoje dzieci kwota ta zwiększa się o kolejne 500 i 800 zł.

Uważam, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 4 czerwca 2024 r. niesprawiedliwie pominął grupę emerytów, która złożyła wnioski o wcześniejszą emeryturę między 6 czerwca a 31 grudniem 2012 r.
04 maja 2025

Do naszej redakcji stale trafiają historie emerytów, którzy uważają, że zostali pokrzywdzeni przez niekorzystne przeliczenie wcześniejszych emerytur. Trwa to od 2013 r. aż do dnia dzisiejszego. Mechanizm pokrzywdzenia? Emerytura powszechna jest pomniejszana o np. 1000 zł miesięcznie jako sankcja za pójście na emeryturę wcześniejszą. Miesiąc w miesiąc. W artykule przykład takiego listu – autorem jest emerytowany operator kamery. Opisał, że wprost pytał się w ZUS w 2012 r (pracowników i służby prasowe), czy straci na emeryturze powszechnej za pójście na wcześniejszą emeryturę. Usłyszał, że absolutnie nie. Okazało się, że stracił i traci do teraz (do 2025 r.). Historia emeryta jest więc interesująca bo czuł w 2012 r., że zbyt piękne jest, aby nie było jakiegoś haczyka we wcześniejszej emeryturze. I próbował uniknąć zagrożenia szukając informacji w ZUS. Nie udało mu się (pomimo starań).

pokaż więcej
Proszę czekać...