Po ukończeniu 75 lat Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyzna emerytowi dodatek z urzędu. Inaczej jest jednak w przypadku młodszych osób, które muszą spełnić dodatkowe warunki.
- Komu przysługuje dodatek pielęgnacyjny i ile wynosi w 2025 r.?
- Co oznacza niezdolność do samodzielnej egzystencji?
- Ważna zasada i wyjątek [Przykład]
Komu przysługuje dodatek pielęgnacyjny i ile wynosi w 2025 r.?
Dodatek pielęgnacyjny jest istotną formą wsparcia, wypłacaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych określonym emerytom i rencistom. Świadczenie to jest corocznie waloryzowane. Od 1 marca 2025 r. dodatek pielęgnacyjny wynosi 348,22 zł miesięcznie.
Osoby, które ukończyły 75 lat otrzymują taki dodatek „automatycznie”. W przypadku młodszych seniorów koniecznym warunkiem jest całkowita niezdolność do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.
Co oznacza niezdolność do samodzielnej egzystencji?
W orzecznictwie przyjmuje się, iż pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma szeroki zakres, który obejmuje opiekę (pielęgnację) i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego.
„Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby, jak i osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby (wyrok SA w Katowicach z dnia 19 listopada 1998 r., III AUa 1035/98, PP 1999, nr 11). W ramach zakresu pojęcia "niezdolności do samodzielnej egzystencji" należy odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację (czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp.) od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza; wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu "niezdolność do samodzielnej egzystencji" (wyrok SA w Katowicach z dnia 21 lutego 2002 r., III AUa 1333/01, OSA 2003, z. 7, poz. 28; identycznie wyrok SA w Katowicach z dnia 6 marca 2003 r., III AUa 651/02, PP 2004, nr 7-8)” – podkreśli Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 6 marca 2013 r., sygn. III AUa 1235/12.
Odpowiednie orzeczenie wydaje lekarz orzecznik albo komisja lekarska ZUS. Z tego powodu przy ubieganiu się o dodatek (przed ukończeniem 75 lat trzeba złożyć wniosek) przedkłada się zaświadczenie o stanie zdrowia (Druk OL-9 można znaleźć na stronie internetowej ZUS).
Ważna zasada i wyjątek [Przykład]
Sądy podkreślają, iż o zasadności przyznania danego świadczenia, m.in. dodatku pielęgnacyjnego, decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa decyzją organu rentowego. Czy można zatem przyznać prawo do dodatku, jeśli ZUS uznał, iż nie została spełniona przesłanka niezdolności do samodzielnej egzystencji, ale powstała ona później w toku postępowania odwoławczego przed sądem?
Taką sprawą zajmował się Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie. W opisanej sytuacji ZUS odmówił przyznania dodatku pielęgnacyjnego emerytce, uznając, iż nie jest ona niezdolna do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczona odwołała się do sądu, który – na podstawie opinii biegłych – uznał, iż niezdolność kobiety do samodzielnej egzystencji powstała już po wydaniu przez ZUS zaskarżonej decyzji. Sąd zastosował tu jednak ważny wyjątek.
„Odstępstwo od zasady badania legalności decyzji na dzień jej wydania jest w niektórych wypadkach dopuszczalne i uzasadnione, kiedy to np. ostatnia z przesłanek prawa do świadczenia zostanie spełniona w czasie postępowania odwoławczego przed sądem, jednak każdorazowo trzeba rozważyć, czy odstępstwo takie nie doprowadzi w konsekwencji do wypaczenia charakteru postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i całkowitego pozbawienia znaczenia postępowania administracyjnego poprzedzającego postępowanie sądowe. W drodze wyjątku od zasady, o której była mowa, orzecznictwo sądowe, odwołując się do normy art. 316 § 1 k.p.c., dopuszcza możliwość uwzględniania przez sąd okoliczności niebędących przedmiotem decyzji organu rentowego, wówczas, gdy podstawa faktyczna rozstrzygnięcia zawartego w wyroku sądu dotyczy "okoliczności pewnych". Wydanie w takiej sytuacji wyroku prowadzi do swoistego "skrócenia procedury" i jest podyktowane względami ekonomii procesowej” – podkreślił sąd w uzasadnieni wyroku z 12 kwietnia 2024 r. (sygn. VII U 871/22).
Z tego powodu sąd zmieniając decyzję ZUS, przyznał emerytce dodatek.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1631; ost. zm. Dz. U. z 2025 r., poz. 718)