Instytucja niegodności dziedziczenia ma na celu zapobiegać dziedziczeniu majątku przez osobę, która dopuściła się umyślnie przestępstwa przeciwko osobie spadkodawcy lub w sposób podstępny bądź przy użyciu groźby wpłynęła na jego swobodę rozporządzania majątkiem w testamencie.
Według przepisów kodeksu cywilnego, spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia tylko przez sąd i tylko, jeżeli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo również podstępem przeszkodził mu w sporządzeniu lub odwołaniu testamentu, bądź też umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.
Spadkobiercę, który został wyłączony od dziedziczenia ze względu na uznanie go za niegodnego dziedziczenia, traktuje się tak, jak gdyby nie dożył otwarcia spadku. Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim możemy wystąpić do sądu w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, zaś spadkobierca nabywa spadek z chwila jego otwarcia.
Polecamy także: Czy warto wiedzieć o testamencie notarialnym?
Przepisy kodeksu cywilnego wskazują również sytuację, w której spadkobierca nie może zostać uznany za niegodnego. Dzieje się tak, gdy spadkodawca przebaczył spadkobiercy. Przepisy te chronią więc nie tylko spadkodawcę, ale i spadkobiercę, który potencjalnie mógłby zostać uznany za niegodnego, ze względu na specyfikę relacji jakie łączyły go ze spadkodawcą. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, ze względu choćby na stan psychiczny, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Daje to pewną gwarancję, iż treść testamentu została sporządzona bez wpływu osób trzecich na spadkodawcę.