Brak wspólnych dzieci nie wystarcza do objęcia całego majątku przez małżonka. Bez sporządzenia testamentu i wydziedziczenia w nim osób uprawnionych do zachowku należy wypłacić im odpowiednie części spadku.
Wzajemne testamenty nie wykluczają zachowku
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, grono osób uprawnionych do zachowku jest ograniczone do zstępnych, małżonka i rodziców spadkodawcy. Żadna osoba z powyższych nie zostaje wydziedziczona, póki spadkodawca nie uczyni odpowiedniego zapisu w swoim testamencie. Na mocy art. 1008 Kodeksu cywilnego, może on pozbawić spadkobierców swojego majątku w trzech przypadkach. Pierwszym z nich jest sytuacja, gdy uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, drugim gdy dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci i trzeci, jeżeli uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Przy testamentach wzajemnych obowiązują te same zasady.
Wydziedziczenie testamentowe
Testator musi wyraźnie wskazać, kogo wydziedzicza i pozbawia prawa do zachowku oraz powód, z jakiego tak czyni. W akcie ostatniej woli może być tylko samo wydziedziczenie, spadkodawca nie ma obowiązku wskazywać na inne osoby, które po nim dziedziczą. Sporządzony w taki sposób testament jest negatywny. Samo jednak wyłączenie od dziedziczenia nie pozbawia prawa do zachowku, jeśli nie została sprecyzowana przyczyna takiej decyzji. Wydziedziczenie nie może być częściowe. Nie można również określić wielkości przysługującego danej osobie zachowku. Należy także pamiętać, że nie wystarczy wydziedziczyć swojego zstępnego, by zostali wydziedziczeni również jego zstępni. Jeżeli więc spadkodawca pozbawia prawa dziedziczenia syna, chcąc, aby nie dziedziczyli po nim także wnukowie, ich również powinien wydziedziczyć.
Zobacz również: Prawa seniora
Wysokość zachowku
Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego, wysokość zachowku obliczana jest od wartości udziału spadkowego, który przypadałby uprawnionemu w razie dziedziczenia ustawowego. Jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy, albo zstępny jest małoletni, otrzymuje dwie trzecie wartości udziału spadkowego. Natomiast jeżeli są to zstępni, małżonek bądź rodzice spadkodawcy – połowę.
Kup ebook: Zachowek - uprawnieni, obliczanie, wydziedziczenie
Przebaczenie odwołuje wydziedziczenie
Jeżeli spadkodawca przebaczył uprawnionemu do dziedziczenia, wówczas nie może pozbawić go prawa do zachowku. Sytuacja taka uzależniona jest od tego, czy w chwili przebaczenia spadkodawca miał zdolność do czynności prawnych. Jeśli tak, przebaczenie jest skuteczne, natomiast w momencie, gdy go nie miał staje się ono skuteczne od momentu dostatecznego rozeznania. Nieskuteczność wydziedziczenia powoduje obowiązek wypłaty zachowku na żądnie uprawnionego.
Umowa o zrzeczenie się zachowku
Kodeks cywilny zakazuje zawierania umów o zobowiązanie się prawa do zachowku lub do odrzucenia spadku. Nie wywołają zatem żadnych skutków prawnych takie umowy zawarte między spadkobiercami a spadkodawcą. Ustawowy spadkobierca może tylko zawrzeć umowę z przyszłym spadkodawcą, w której zrzeka się dziedziczenia po nim. Przepisy stanowią, że musi mieć ona jednak formę aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje też zstępnych, którzy zostaną wyłączeni od dziedziczenia, jakby nie dożyli otwarcia spadku. Taka umowa nie jest jednak równoznaczna z koniecznością odrzucenia spadku lub zrzeczenie się prawa do zachowku.
Polecamy serwis: Spadki
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23. kwietnia 1964 – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16. poz. 93).