Kim jest sygnalista w szkole? Kogo dotyczą nowe obowiązki związane z ustawą o ochronie sygnalistów? Jakie działania powinni podjąć dyrektorzy placówek oświatowych?
- Kogo dotyczą nowe obowiązki?
- Kim jest sygnalista w szkole?
- Zadania dyrektorów i kierowników jednostek oświatowych
Kogo dotyczą nowe obowiązki?
Ustawa o ochronie sygnalistów z 14 czerwca 2024 r . wprowadziła m.in. dla szkół obowiązek wdrożenia do dnia 24 września 2024 r. systemów do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, prowadzenia działań następczych i ochrony sygnalistów. Warto także zwrócić uwagę, iż nieustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych wbrew przepisom ustawy lub ustanowienie jej z istotnym naruszeniem wymogów wynikających z ustawy, zostało spenalizowane i podlega karze grzywny.
Powyższy obowiązek nie dotyczy szkół:
- będących jednostkami organizacyjnych gminy lub powiatu liczących mniej niż 10 000 mieszkańców.
- na rzecz których pracę zarobkową (bez względu na podstawę prawną) wykonuje mniej niż 50 osób.
Mogą one jednak fakultatywnie wdrożyć system dla sygnalistów, do czego zachęcam.
Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawców
Kim jest sygnalista w szkole?
Sygnalista to osoba zgłaszająca naruszenie prawa, tj. jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące m.in.:
- prawa pracy;
- korupcji;
- zamówień publicznych;
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
- ochrony środowiska;
- zdrowia publicznego;
- ochrony konsumentów;
- ochrony prywatności i danych osobowych;
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
- interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
- konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi powyżej.
Sygnalista w szkole to np.: nauczyciel, pedagog, stażysta, wolontariusz, pracownik administracyjny, pracownik zaplecza technicznego itd.
Sygnaliści w administracji publicznej. Procedura dla pracodawców
Pytanie czy sygnalistą może być uczeń lub rodzic ucznia? Zgodnie z ustawą uczeń lub jego rodzic, który dokona zgłoszenia nie będzie posiadał statusu sygnalisty, w mojej jednak ocenie placówka oświatowa powinna takie zgłoszenie przyjąć, rzetelnie wyjaśnić, podjąć działania następcze i chronić poufność danych takiego ucznia oraz jego samego przed działaniami odwetowymi.
Zadania dyrektorów i kierowników jednostek oświatowych
Dyrektorzy placówek oświatowych mają niecałe trzy miesiące by:
- przeprowadzić analizę potrzeb i możliwości,
- przyjąć procedurę zgłoszeń wewnętrznych spełniającą wymogi ustawy, po konsultacjach ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników,
- ustalić kanały zgłoszeń,
- wyznaczyć bezstronne osoby do przyjmowania zgłoszeń i bezstronne osoby do prowadzenia działań następczych (to mogą być te same osoby) oraz wydać im odpowiednie upoważnienia,
- stworzyć rejestr zgłoszeń.
- przeprowadzić szkolenia i inne działania edukacyjne oraz komunikacyjne w celu stałej zmiany Kultury organizacyjnej swojej jednostki oświatowej,
- zadbać o rzetelne prowadzenie działań następczych,
- zadbać o poufność danych sygnalisty, osób pomagających w zgłoszeniu, osoby której dotyczy zgłoszenie i świadków,
- zadbać o ochronę sygnalisty w szkole przed działaniami odwetowymi.
Każdy kierownik jednostki oświatowej musi też zadać sobie pytanie:
- czy wdraża tylko niezbędne minimum ustawowe, ryzykując brak skuteczności i efektywności systemu,
- czy wdraża racjonalnie system pozwalający zapobiegać lub zwalczać naruszenia prawa w kierowanej przez niego jednostce budżetowej,
- czy wdraża kanaly do szerokiego dialogu z pracownikami szkoły, uczniami i ich rodzicami. W tym modelu system może też służyć do pozyskiwania i wykorzystywania informacji o pomysłach, problemach czy incydentach.
Na koniec warto wspomnieć, że w części gmin lub powiatów mogą powstać wspólne procedury zgłoszeń wewnętrznych w ramach wspólnej obsługi, o której mowa w art. 10a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 6a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i art. 8c ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2024 r. poz. 566) o tym jednak w następnych artykułach.