Sytuacje opodatkowania
Umowa pożyczki podlega opodatkowaniu od czynności cywilnoprawnych w dwóch sytuacjach:
1) gdy przedmiotem pożyczki są rzeczy znajdujące się w Polsce lub prawa majątkowe wykonywane w Polsce,
2) gdy przedmiotem pożyczki są rzeczy znajdujące się za granicą, gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce i umowa pożyczki została zawarta w Polsce.
Zobacz również: Umowa pożyczki
Pieniądze
Istnieją wątpliwości co do kategorii pieniędzy - czy są to rzeczy, czy prawa majątkowe. Jeśli uznaje się je za prawa majątkowe (wyrok WSA w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 106/09), o opodatkowaniu decyduje moment spełnienia świadczenia. Natomiast w przypadku utożsamiania pieniędzy z rzeczami (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11 grudnia 2007 r., sygn. akt III SA/GL 646/07, wyrok NSA z dnia 8 czerwca 2006 r., sygn. akt II FSK 819/05), o opodatkowaniu decyduje miejsce położenia rzeczy w chwili zawarcia umowy. Drugi pogląd jest poglądem dominującym.
Wyłączenie
Nie podlegają opodatkowaniu od czynności cywilnoprawnych umowy pożyczki, które są objęte podatkiem VAT, nawet jeśli zostały z tego podatku zwolnione. Należy odróżnić tę sytuację od przypadków, kiedy strony umowy są generalnie podatnikami VAT. Nie wystarczy to do stwierdzenia, że umowa zawierana przez taką stronę nie podlega opodatkowaniu od czynności cywilnoprawnych.
Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy i ciąży na pożyczkobiorcy. Jeżeli po stronie pożyczkobiorcy znajduje się kilka podmiotów, są oni zobowiązani solidarnie do zapłaty podatku.
Polecamy serwis: PCC
W związku z tym, że umowa pożyczki ma charakter konsensualny, podlega opodatkowaniu niezależnie od wydania przedmiotu pożyczki. Podstawę opodatkowania stanowi kwota lub wartość pożyczki.
Stawka podatkowa 2%
Istotnym elementem podatku, według którego jest obliczany, jest stawka podatkowa. Stawka podatkowa od umowy pożyczki została uregulowana w formie stawki procentowej (proporcjonalnej). Określa ją art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i wynosi 2% z jednym zastrzeżeniem.
Stawka podatkowa 20%
Stawka podatku wynosi 20%, jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego:
- podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki albo jej zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony (może to dotyczyć pożyczek pieniężnych i niepieniężnych);
- biorący pożyczkę, o którym mowa w art. 9 pkt 10 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Jeśli podatnik nie złożył deklaracji dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności i powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na dokonanie tej czynności, wówczas obowiązek podatkowy powstaje w momencie powołania się przez podatnika na dokonanie czynności cywilnoprawnej.
Należy jednak pamiętać, że stawka 20% ma charakter wyjątkowy (sankcyjny). Została wprowadzona z dniem 1 stycznia 2007 r.
Deklaracja
Podatnicy są obowiązani do złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (deklaracja PCC-3), obliczenia i wpłacenia podatku w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Nie dotyczy to przypadku pobierania podatku przez płatnika czyli sytuacji dokonania czynności cywilnoprawnej w formie aktu notarialnego.
Polecamy serwis: Akt notarialny
Zazwyczaj umowa pożyczki nie jest zawierana w formie aktu notarialnego, dlatego zwykle na pożyczkobiorcy jako podatniku ciąży powyższy obowiązek.
Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych przewiduje zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe. W takich przypadkach nie ma obowiązku składania deklaracji. Wyjątek stanowią pożyczki zwolnione na podstawie art. 9 pkt 10 lit. B ustawy.
Zwolnienia podmiotowe
Na podstawie art. 8 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwalnia się od podatku następujące strony czynności cywilnoprawnych:
- państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pod warunkiem wzajemności;
- organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
- jednostki samorządu terytorialnego;
- Skarb Państwa;
- osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu;
- Agencję Rezerw Materiałowych.
Zwolnienia przedmiotowe
Ponadto art. 9 pkt 10 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwalnia od podatku pożyczki udzielane:
- przez przedsiębiorców niemających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, prowadzących działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek,
- w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768), w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pod warunkiem: złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności oraz udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym,
- na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu – na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn,
- na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby, o których mowa w lit. b i c, do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5 000 zł od jednego podmiotu i
25 000 zł od wielu podmiotów – w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r., - z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
- z utworzonych w drodze ustawy innych funduszów celowych,
- przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej.
Zwrot podatku
Warto wspomnieć, że istnieją sytuacje pozwalające na zwrot zapłaconego podatku (art. 11 ustawy). Jednak po upływie 5 lat od końca roku, w którym podatek został zapłacony, nie ma już możliwości zwrotu.
Polecamy serwis: Konsument i umowy
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2010 r., Nr 229, poz. 1496).