Co warto wiedzieć o umowie pożyczki?

Na piśmie?

Umowa pożyczki może być zawarta w dowolnej formie, chyba że jej wartość przewyższa 500 zł. W takim przypadku powinna być stwierdzona pismem. Gdy ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną to, zgodnie z ogólną zasadą, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.

Przepisy dotyczące udzielania pożyczek nie przewidują nieważności w przypadku niezawarcia umowy pożyczki w formie pisemnej. W związku z tym forma przewidziana w art. 720 § 2 Kodeksu cywilnego to forma pisemna ad probationem. W razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności.

Przeprowadzenie tych dowodów jest natomiast dopuszczalne, jeżeli:

1. obie strony wyrażą na to zgodę,
2. żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą,
3. fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.

Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych (ad probationem) nie stosuje się jednak do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.

Pożyczka polega na zobowiązaniu się dającego pożyczkę do przeniesienia na własność biorącego określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorącego do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Polecamy serwis: Prawa konsumenta

Kto komu może pożyczyć?

Brak jest w Kodeksie cywilnym ograniczeń podmiotowych, dlatego stronami umowy pożyczki mogą być wszystkie podmioty prawa cywilnego. Ewentualne ograniczenia mogą wprowadzać przepisy szczególne.

Umowa pożyczki jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą. Do jej zawarcia dochodzi przez samo porozumienie się stron. Wydanie przedmiotu pożyczki nie jest konieczne do zawarcia umowy.

Umowa pożyczki nie jest umową wzajemną. Zwrot rzeczy tego samego rodzaju czy pieniędzy tej samej wielkości nie odpowiada świadczeniu pożyczkodawcy.

O odpłatności i nieodpłatności pożyczki decyduje wola stron.

W braku ustalenia wielkości wynagrodzenia pożyczkodawcy, uważa się, że umowa jest nieodpłatna. Strony ustalają wynagrodzenie w sposób swobodny, mając na uwadze przepisy o odsetkach maksymalnych.

Zobacz również: Jaki jest sposób naliczania odsetek?

Tylko pieniądze?

Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze lub rzeczy oznaczone tylko co do gatunku. Za pieniądze uznaje się banknoty i monety. Zgodnie z zasadą walutowości przedmiotem umowy pożyczki może być, oprócz polskiego, także każdy inny pieniądz. Jeśli strony wybiorą walutę obcą, a z umowy nie wynika inaczej, biorący pożyczkę jest uprawniony do jej zwrotu w walucie polskiej.

Na kim ciążą obowiązki?

Za terminowe wykonanie umowy odpowiedzialny jest dający pożyczkę i w razie zwłoki odpowiada na ogólnych zasadach dotyczących niewykonania zobowiązania. Wydanie przedmiotu pożyczki wiąże się z przeniesieniem własności przedmiotu pożyczki (w odróżnieniu od użyczenia). Dzięki temu pożyczkobiorca może nim swobodnie dysponować z zamiarem osiągnięcia określonych korzyści.

Biorącemu pożyczkę przysługuje roszczenie o wydanie przedmiotu pożyczki, które przedawnia się z upływem 6 miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. Nie jest obowiązany do odbioru przedmiotu pożyczki, gdyż to w jego interesie leży udzielenie pożyczki.

Przedmiot pożyczki jest własnością pożyczkobiorcy tylko na czas określony, a pożyczkodawcy należy się zwykle procent (odsetki) od udzielonej pożyczki. W takim przypadku odsetki stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy, a więc jest to umowa odpłatna.

Dający pożyczkę może uzależnić udzielenie pożyczki od zabezpieczenia jej zwrotu, np. przez poręczenie, wystawienie weksla gwarancyjnego, czy ustanowienie zastawu.

Zobacz również: Weksel jako zabezpieczenie umowy

Pożyczkobiorca obowiązany jest do zwrotu przedmiotu pożyczki w określonym terminie. Jeśli pożyczka jest odpłatna, dotyczy to również wynagrodzenia. Nie jest konieczne, aby pożyczkobiorca zwracał te same rzeczy. Mogą to być rzeczy takie same, o ile będą odpowiadały tej samej ilości i jakości.

Podobnie jak w przypadku zwłoki wydania przedmiotu pożyczki przez dającego pożyczkę w razie opóźnienia lub zwłoki przy zwrocie przez biorącego pożyczkę powstają skutki na zasadach ogólnych dotyczących niewykonania zobowiązania (odsetki za opóźnienie, odszkodowanie za zwłokę świadczenia pieniężnego, zastrzeżone w umowie kary umowne, odszkodowanie za zwłokę świadczenia niepieniężnego). Gdy odsetki stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy, można dochodzić od nich odsetek za opóźnienie.

W sytuacji, gdy pożyczkobiorca znajduje się w złym stanie majątkowym, dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest z tego powodu wątpliwy. Od umowy można odstąpić przed wydaniem przedmiotu pożyczki.

Uprawnienie to zostaje wyłączone w dwóch przypadkach:

1. w chwili zawarcia umowy wiedział o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy,
2. w chwili zawarcia umowy z łatwością mógł się dowiedzieć o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy.

Odstąpienie od umowy pożyczki nie uzasadnia zwrotu prawidłowo naliczonej i uiszczonej opłaty skarbowej (Wyrok NSA z dnia 21 listopada 1994 r., sygn. III SA 248/94).

Kiedy zwrócić pożyczkę?

Termin zwrotu pożyczki może być oznaczony w umowie. Brak w umowie pożyczki określenia terminu zwrotu, oprocentowania ani zabezpieczenia, nie czyni jej umową nieważną, ani też nie kwalifikuje jej do innego rodzaju czynności cywilnoprawnych (Wyrok NSA z dnia 14 października 1998 r., sygn. I SA/Ka 96/97). Jeśli strony nie zawarły w niej oznaczenia terminu zwrotu, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.

Może się zdarzyć, że rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady. Dający pożyczkę obowiązany jest wtedy do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach, nie zawiadomił go o nich. Zasady tej nie stosuje się, gdy biorący pożyczkę mógł z łatwością wadę zauważyć.

Należy podkreślić, że powyższe zasady udzielania pożyczek dotyczą podmiotów, które nie zajmują się zawodowo udzielaniem pożyczek zwanych także kredytami. Umową podobną do pożyczki jest umowa o kredyt bankowy, która została szczegółowo uregulowana w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2011 r., Nr 232, poz. 1378).

Polecamy serwis: Umowy

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2011 r., Nr 85, poz. 458)