Umowa o dzieło, której rezultatem jest rzecz ruchoma
Tego typu umowy dotyczą sytuacji, w której konsument zamawia u przedsiębiorcy wykonanie jakiejś rzeczy ruchomej – na przykład odbitek fotograficznych, stołu, garnituru szytego na miarę, wybudowanego domu itp.
Istotą jest tutaj rezultat – powstanie dzieła, które odpowiada właściwościom określonym w umowie. Tak naprawdę konsumenta nie interesuje tu nakład pracy, którą włożył przedsiębiorca, jej rodzaj ani zakres. Ważny jest dopiero jej rezultat – i dopiero on stanowi podstawę wypłaty wynagrodzenia.
W myśl prawa, rzecz ruchoma, która powstaje w wyniku umowy o dzieło, jest towarem konsumpcyjnym. Do tego rodzaju umów stosuje się zatem opisane w poprzednim podrozdziale zasady dotyczące sprzedaży konsumenckiej. Dotyczy to zwłaszcza obowiązków informacyjnych, a także – przedstawionych w następnym rozdziale – zasad reklamacji.
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku sprzedaży towarów konsumpcyjnych, również tego rodzaju umowy mogą być (i często są) zawierane w formie ustnej. W pewnych (opisanych w poprzednim podrozdziale) sytuacjach konieczne jest potwierdzanie warunków kontraktu na piśmie. Dotyczy to na przykład umowy o dzieło, którego cena przekracza dwa tysiące złotych.
Przedsiębiorca podejmujący się wykonania dzieła stanowiącego rzecz ruchomą ma szereg obowiązków. Najważniejszymi są dotrzymanie terminu oraz rezultat zgodny z umową. Przy czym – jak wspominaliśmy w podrozdziale dotyczącym sprzedaży konsumenckiej – elementem umowy są również wszelkiego rodzaju ustne zapewnienia, informacje oraz reklama.
Zobacz również: Kiedy mamy do czynienia z umową sprzedaży konsumenckiej?
Pan Marek jest cukiernikiem. Zobowiązał się upiec tort weselny i zabezpieczyć go na czas transportu. Przy jego odbieraniu klienci zapytali, czy jest zapakowany w sposób, który umożliwi przewiezienie go samochodem do domu weselnego odległego o trzydzieści kilometrów. Pan Marek zapewnił, że jak najbardziej jest to realne. Niestety tort – mimo dołożenia przez kupujących wszelkiej staranności – przyjechał na miejsce roztopiony. Dzieło wykonane przez pana Marka było niezgodne z umową, której integralną część stanowiły udzielone przez niego informacje.
Warto wspomnieć, że jeżeli umowa obejmuje dostarczenie przez konsumenta materiałów czy surowców, przedsiębiorca powinien ich użyć, a następnie rozliczyć się w tym zakresie ze zleceniodawcą. Jeżeli zleceniobiorca zauważy, że dostarczone materiały nie nadają się do wykonania zapisanego w umowie dzieła, powinien o tym niezwłocznie poinformować klienta. W przeciwnym razie to na niego spada odpowiedzialność za wady fizyczne.
Pan Marek, cukiernik z poprzedniego przykładu, otrzymał zlecenie upieczenia ciastek.Miały być one wegańskie, konsument dostarczył więc własne produkty, między innymi specjalnie mieloną mąkę i kakao. Według wiedzy pana Marka, z tego rodzaju składników nie można było upiec żądanych przez klienta ciastek.
Poinformował go o tym, aby nie odpowiadać za wady wyrobu w przypadku niepowodzenia.
Umowa o dzieło może przewidywać wynagrodzenie ryczałtowe lub na podstawie kosztorysu. W pierwszym przypadku przedsiębiorca nie może żądać od konsumenta dodatkowego wynagrodzenia, nawet jeśli poniósł dodatkowe, nieprzewidziane przy zawieraniu umowy koszty. W sytuacji rozliczania się na podstawie kosztorysu, istnieje możliwość podniesienia ceny usługi, jeżeli pojawią się okoliczności w nim nieuwzględnione. Jeżeli jednak wiązałoby się to ze znaczą podwyżką, konsument ma prawo odstąpić od umowy. Powinien to uczynić niezwłocznie. Przedsiębiorcy należy się przy tym wynagrodzenie za już wykonaną część zlecenia.
Firma „Sosnex” wykonuje usługi stolarskie. Przyjęła zlecenie na wykonanie stołu ogrodowego zrobionego z drewna sosnowego. Rozliczenie miało nastąpić na podstawie kosztorysu, w którym ważną pozycję zajmowała cena surowca. Z powodu chwilowego braku drewna sosnowego na rynku lokalnym, wykonanie stołu w umówionym terminie było niemożliwe. Alternatywą było sporządzenie go z dębiny, co wiązało się z podwyższeniem ceny o czterdzieści procent. Nabywca chciał skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy, po negocjacjach zgodził się jednak na wydłużenie terminu.
W przypadku zerwania umowy przez konsumenta, przedsiębiorca ma prawo do zapłaty za całość prac (pomniejszoną o tę część, którą zaoszczędził nie wykonując zamówienia). Co istotne, wynagrodzenie należy się zleceniobiorcy w przypadku niewykonania dzieła, jeśli był on gotowy przystąpić do pracy, ale nie mógł ich rozpocząć z przyczyn leżących po stronie konsumenta.
Zobacz również serwis: Prawa konsumenta
„Sosnex” – firma z poprzedniego przykładu przyjęła zlecenie na wykonanie boazerii i innych drewnianych elementów wyposażenia w domu jednorodzinnym. Po podpisaniu umowy kilkakrotnie próbowali skontaktować się z klientem. Dopiero po wielokrotnych monitach okazało się, że zleceniobiorca rozwiódł się i wyprowadził. Chociaż firma dzieła nie wykonała, należy jej się umówiona zapłata (pomniejszona o tę część, którą zaoszczędziła nie przystępując do pracy).
Umowa o dzieło, której przedmiotem jest rezultat niebędący rzeczą ruchomą
Tego rodzaju umowy są zawierane w sytuacjach, gdy rezultatem wykonania usługi przez przedsiębiorcę nie będzie żadna rzecz ruchoma. Przykładem są nareperowanie butów przez szewca, odgrzybienie pomieszczenia, naprawa komputera, wizyta w solarium itp.
Przy tego rodzaju usługach nie mamy do czynienia ze sprzedażą konsumencką. Stosują się do nich ogólne przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umów. Konsument nie jest w tego rodzaju transakcjach traktowany jako strona słabsza. Nie przysługuje mu żadna specjalna ochrona. Wyjątek stanowią przepisy dotyczące zakazu stosowania niedozwolonych klauzul we wzorcach umownych.
Pani Anna wraz z mężem Jackiem prowadzą gabinet dentystyczny wraz z pracownią protetyczną. Usługi stomatologiczne – w myśl prawa – są świadczone przez panią Annę na podstawie umowy, której przedmiotem jest rezultat niebędący rzeczą ruchomą. Podobnie rzecz ma się z naprawą protez przez pana Jacka.
Jednak już sporządzenie przez niego nowej protezy odbywa się na zasadzie umowy o dzieło, której rezultatem jest rzecz ruchoma – czyli towar konsumpcyjny. Klientom pana Jacka przysługuje w tym przypadku ochrona przewidziana dla konsumentów.
Umowa zlecenie
Tego rodzaju umowa różni się od omówionych w dwóch poprzednich podrozdziałach faktem, że strony (przedsiębiorca i konsument) określają nie tyle rezultat, co zakres czynności, jakie zostaną wykonane. Przykładami takich usług są opieka nad starszą osobą, pielęgnacja trawników, udzielanie korepetycji, porady psychologiczne lub prawne itp. Umowy zlecenia często mają charakter ciągły, to znaczy dotyczą wykonywania jakiejś usługi przez określony bądź nieokreślony czas – na przykład sprzątanie domu dwa razy w tygodniu przez rok.
Rezultatem tego typu usług nie jest żadna rzecz ruchoma. Umowę zlecenia uważa się za wypełnioną, o ile przedsiębiorca z należytą starannością wykona pełen zakres określonych w niej czynności. Poradnia rodzinna nie gwarantuje na przykład, że małżeństwo się nie rozpadnie, musi jednakże dołożyć wszelkich starań, aby jej porady były rzetelne i adekwatne.
Podobnie jak w przypadku – opisywanych w poprzednim podrozdziale – umów o dzieło, których przedmiotem jest rezultat niebędący rzeczą ruchomą, również dla umów zlecenia przepisy nie przewidują specjalnej ochrony prawnej dla konsumentów. Zastosowanie mają uregulowania kodeksu cywilnego. Należy pamiętać, że w przypadku tego typu umów również obowiązują przepisy dotyczące zakazu stosowania niedozwolonych klauzul we wzorcach umownych.
Zobacz również serwis: Umowy
Tekst pochodzi z poradnika: "Przepisy konsumenckie dla przedsiębiorców" wydanego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.