Czy palenie tytoniu (np. papierosów) na własnym balkonie lub tarasie w budynku wielorodzinnym (bloku mieszkalnym), pomimo sprzeciwu zgłaszanego przez innych mieszkańców tego budynku (sąsiadów), może zostać uznane za wybryk, co może rodzić odpowiedzialność za wykroczenie z art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń (np. mandat a nawet areszt)? Takie pytanie zadała Ministrowi Sprawiedliwości jedna z posłanek w interpelacji poselskiej nr 3429 z 15 czerwca 2024 r. Minister Sprawiedliwości odpowiedział.
- Co jest ważniejszą wartością: Prawo do palenia tytoniu na własnym balkonie, czy prawo sąsiadów do oddychania powietrzem bez dymu tytoniowego?
- Przepis chroniący niepalących
- Czy palenie na własnym balkonie (tarasie) to wykroczenie?
- Mandat za palenie papierosów na balkonie? Są argumenty za i przeciw. Jest odpowiedź ministra sprawiedliwości
- Gdzie nie można palić tytoniu?
- Minister Sprawiedliwości: Można palić na balkonie i nie jest to wykroczenie
Co jest ważniejszą wartością: Prawo do palenia tytoniu na własnym balkonie, czy prawo sąsiadów do oddychania powietrzem bez dymu tytoniowego?
Posłanka przytoczyła opinie obywateli, którzy prosili ją o interwencję, że nie można wyżej stawiać wartości jaką jest wolność w postaci prawa palenia na własnym balkonie od wartości zdrowia i wolności w postaci prawa do życia we własnym mieszkaniu bez trującego dymu tytoniowego pochodzącego z nieruchomości sąsiedniej.
Wiele osób uważa, że podobnie jak zakłócanie spokoju hałasem jako zabronione, tak samo powinno być uznane za bezprawne zakłócanie spokoju dymem papierosowym, zwłaszcza, że taki dym nie tylko ma nieprzyjemny, drażniący zapach ale ma także negatywny wpływ na zdrowie.
Zdaniem posłanki nie chodzi o zakaz palenia na własnym balkonie sam w sobie, a o uznanie, że wykroczeniem jest takie palenie papierosów, które prowadzi do emisji dymu papierosowego do innych mieszkań i narażania innych osób tam przebywających, wbrew ich woli, na bierne palenie. Problem jest tym istotniejszy, że niepalący sąsiad nie może sam ochronić się przed napływem dymu do własnego lokalu, bo rozwiązaniem nie jest zablokowanie jego wentylacji powietrzem z zewnątrz.
Przepis chroniący niepalących
Posłanka przytoczyła przepis art. 3 pkt 1 ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych nakazuje chronić prawa osób niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego. Przepis ten nie przewiduje ograniczeń w prawie do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego dlatego – zdaniem posłanki - należy uznać, że każda emisja dymu papierosowego do lokalu zajmowanego przez osobę niepalącą, zwłaszcza kiedy taka sytuacja ma miejsce często i to mimo sprzeciwów osób narażonych na dym, stanowi naruszenie spokoju i porządku publicznego.
Czy palenie na własnym balkonie (tarasie) to wykroczenie?
Stanowisko, że palenie na balkonie może być naruszeniem obecnie obowiązującego Kodeksu wykroczeń, zostało szeroko uzasadnione w artykule zamieszczonym w wydawanym przez Prokuraturę Krajową czasopiśmie - Prokuratura i Prawo nr 5 z 2023 r. (Karolina Klaczak, Palenie wyrobów tytoniowych na balkonie przynależnym do lokalu mieszkalnego jako przykład realizacji znamion art. 51 § 1 k.w.; https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/numer-20):
„(…) Realizacja znamion art. 51 § 1 k.w. wynika bowiem z tego, że sprawca swoim zachowaniem w bezprawny sposób oddziałuje na sytuację innych osób, które sobie tego nie życzą i co zakłóca ich spokój (narusza równowagę psychiczną, powodując negatywne przeżycia psychiczne), a ponadto prawo do ochrony ich zdrowia w miejscu, w którym powinny czuć się one całkowicie bezpieczne, tj. w miejscu ich zamieszkania. (…) Sprawca korzystający z wyrobów tytoniowych nie może zasłaniać się argumentem, iż „jest u siebie” i ma prawo do palenia papierosów, w sytuacji, gdy prowadzi do naruszenia prawa innych osób do życia w przestrzeni wolnej od dymu papierosowego. Podlega w takim przypadku odpowiedzialności z art. 51 § 1 k.w. Osoba niepaląca ma bowiem prawo do życia w strefie wolnej od tytoniu. Odnosi się to zwłaszcza do jej miejsca zamieszkania, gdzie to ona ustala reguły porządkowe.
(...) palenie papierosów na własnym balkonie, w sytuacji, gdy naraża to lokatorów innych mieszkań w tym samym budynku na oddziaływanie dymu tytoniowego, zwłaszcza gdy osoby te wyraźnie komunikują swój sprzeciw wobec takiego stanu rzeczy, może zostać uznane za popełnienie wykroczenia z art. 51 § 1 k.w., gdyż w zależności od okoliczności stanowi wybryk zakłócający spokój publiczny lub spoczynek nocny."
A warto wiedzieć, że karami za naruszenie art. 51 § 1 kodeksu wykroczeń mogą być:
- kara grzywny od 20 zł do 5000 zł (art. 24 kodeksu wykroczeń),
- areszt od 5 do 30 dni (art. 19 kodeksu wykroczeń),
- ograniczenie wolności w wymiarze jednego miesiąca, w tym praca na cele społeczne (art. 20 kodeksu wykroczeń).
Mandat za palenie papierosów na balkonie? Są argumenty za i przeciw. Jest odpowiedź ministra sprawiedliwości
W imieniu Ministra Sprawiedliwości odpowiedział 08 lipca 2024 r. na tę interpelację Arkadiusz Myrcha Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Wskazał na wstępie na przepisy ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 700, z późn. zm.).
Na podstawie art. 3 tej ustawy ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy:
- ochrona prawa osób niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, pary z papierosów elektronicznych i substancji uwalnianych za pomocą nowatorskich wyrobów tytoniowych;
- promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu palenia papierosów, używania innych wyrobów tytoniowych oraz palenia papierosów elektronicznych;
- działalność wychowawcza i informacyjna;
- tworzenie warunków ekonomicznych i prawnych zachęcających do ograniczenia używania tytoniu;
- informowanie o szkodliwości palenia tytoniu na opakowaniach wyrobów tytoniowych;
- obniżanie norm dopuszczalnych zawartości substancji szkodliwych w wyrobach tytoniowych;
- leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych od tytoniu.
Gdzie nie można palić tytoniu?
Miejsca objęte zakazem palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, i palenia papierosów elektronicznych zostały określone w art. 5 ww. ustawy:
Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, i palenia papierosów elektronicznych, z zastrzeżeniem art. 5a:
1) na terenie zakładów leczniczych podmiotów leczniczych i w pomieszczeniach innych obiektów, w których są udzielane świadczenia zdrowotne;
2) na terenie jednostek organizacyjnych systemu oświaty, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, o których mowa w przepisach o pomocy społecznej;
3) na terenie uczelni;
4) w pomieszczeniach zakładów pracy innych niż wymienione w pkt 1 i 2;
5) w pomieszczeniach obiektów kultury i wypoczynku do użytku publicznego;
6) w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych;
7) w środkach pasażerskiego transportu publicznego oraz w obiektach służących obsłudze podróżnych;
8) na przystankach komunikacji publicznej;
9) w pomieszczeniach obiektów sportowych;
10) w ogólnodostępnych miejscach przeznaczonych do zabaw dzieci;
1a. Właściciel lub zarządzający obiektem lub środkiem transportu, w którym obowiązuje zakaz palenia wyrobów tytoniowych i palenia papierosów elektronicznych, jest obowiązany umieścić w widocznych miejscach odpowiednie oznaczenie słowne i graficzne informujące o zakazie palenia wyrobów tytoniowych i palenia papierosów elektronicznych na terenie obiektu lub w środku transportu, zwane dalej „informacją o zakazie palenia”.
2. (uchylony)
3. (uchylony)
4. Rada gminy może ustalić, w drodze uchwały, dla terenu gminy inne niż wymienione w ust. 1 miejsca przeznaczone do użytku publicznego jako strefy wolne od dymu tytoniowego, pary z papierosów elektronicznych i substancji uwalnianych za pomocą nowatorskiego wyrobu tytoniowego.
Minister Sprawiedliwości: Można palić na balkonie i nie jest to wykroczenie
Minister Sprawiedliwości zwrócił uwagę, że ww. przepis nie obejmuje swym zakresem balkonów ani tarasów w budynku wielorodzinnym.
Z powyższą regulacją jest powiązany art. 13 ust. 2 ustawy wprowadzający odpowiedzialność za wykroczenie. Zgodnie z tym przepisem kto pali wyroby tytoniowe, nowatorskie wyroby tytoniowe lub papierosy elektroniczne wbrew postanowieniom art. 5 ustaw, podlega karze grzywny do 500 zł.
A zatem – konkluduje Minister - na gruncie ww. ustawy nie zostało spenalizowanie palenie wyrobów tytoniowych, w tym palenie nowatorskich wyrobów tytoniowych, i palenie papierosów elektronicznych na balkonach i tarasach budynków wielorodzinnych.
Jednocześnie Minister Sprawiedliwości przypomniał, że do jego kompetencji nie należy dokonywanie powszechnej wykładni prawa i przyporządkowywanie konkretnego stanu faktycznego do normy prawnej, co pozostaje w kompetencji sądów.
Wskazał też, że tylko w dniach 3 czerwca 2024 r. – 21 czerwca 2024 r. do Ministerstwa Zdrowia wpłynęło 19 petycji dotyczących wprowadzenia zakazu palenia papierosów na balkonach budynków wielorodzinnych.
Czy te petycje i interpelacje przyniosą skutek w postaci zmiany prawa i włączenie balkonów i tarasów do katalogu w art. 5 ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych? Czas pokaże. Na razie nie ma doniesień o planach legislacyjnych rządu ani Ministra Zdrowia w tej sprawie. Co więcej, zdaniem Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny taki zakaz byłby za daleko idący.