Podmiot
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej (pracownicy, jak i osobom niebędącym pracownikami, jeżeli przystąpiły do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego), która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko;
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.
Polecamy również serwis: Ubezpieczenie chorobowe
Mogłoby się wydawać, że zasiłek macierzyński przysługuje tylko kobiecie. Otóż nie, można go również przyznać ubezpieczonemu-ojcu dziecka przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego przysługującego pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko.
Gdy prawo do zasiłku macierzyńskiego powstało w okresie urlopu wychowawczego, zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego przypadającej po porodzie.
Polecamy również serwis: Urlop wychowawczy
Śmierć matki lub porzucenie dziecka
Może zdarzyć się sytuacja, że ubezpieczona umrze lub porzuci dziecko. W takim przypadku zasiłek macierzyński będzie przysługiwał ubezpieczonemu-ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny. Warunkiem jest przerwanie zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej przez te osoby w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
W określonej sytuacji zasiłek macierzyński przysługuje w wymiarze nie większym od tego, który przysługiwałby matce. Natomiast okres jego wypłaty skraca się o okres zasiłku wypłaconego już matce dziecka.
Polecamy również: Kiedy zasiłek macierzyński przechodzi na inną osobę niż matka
Pracownik występujący do pracodawcy z wnioskiem o zasiłek macierzyński, przedkłada:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz
- zaświadczenie od pracodawcy matki dziecka (ubezpieczonej wychowującej dziecko) o okresie przysługującego i wypłaconego jej zasiłku macierzyńskiego.
Jeżeli pracownik przedkłada wniosek w związku z porzuceniem dziecka przez jego matkę, składa w tej sprawie dodatkowe pisemne oświadczenie.
Rezygnacja z części urlopu
Ubezpieczona może złożyć wniosek o skrócenie okresu pobierania zasiłku po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni. W takiej sytuacji zasiłek przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Warunkiem koniecznym dla nabycia prawa do niewykorzystanej części urlopu przez ojca jest uprzednie złożenie pisemnego wniosku w tej sprawie. Ojciec wykorzystuje urlop bezpośrednio po terminie rezygnacji z tego urlopu przez matkę dziecka.
Jeżeli jednak ojciec nie chce podjąć opieki nad dzieckiem, matka nie może zrezygnować z części urlopu.
Wymiar urlopu macierzyńskiego
Zasiłek macierzyński wypłaca się przez czas określony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:
- 20 tygodni (140 dni) – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni (217 dni) – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
- 33 tygodnie (231 dni) – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni (245 dni) – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni (259 dni) – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Zobacz także: Od 2012 roku dłuższy dodatkowy urlop macierzyński
2 tygodnie przed porodem
Wedle uznania pracownicy co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed terminem porodu, a po porodzie zostaje do wykorzystania niewykorzystana część urlopu. Jeśli pracownica nie skorzysta z tego prawa, pierwszy dzień urlopu będzie przypadał na dzień porodu.
Śmierć dziecka
Co z zasiłkiem, gdy dziecko umiera? W razie urodzenia dziecka martwego lub śmierci dziecka w trakcie pierwszych 8 tygodni życia, zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy w wymiarze 8 tygodni (56 dni) po porodzie, nie krócej jednak niż przez 7 dni od dnia zgonu dziecka (art. 1801 Kodeksu pracy).
Zobacz także: Urlop macierzyński w razie zgonu dziecka
Wymiar urlopu ojcowskiego
W przypadku urlopu ojcowskiego jego wymiar wynosi 2 tygodnie, nie dłużej jednak niż:
- do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
- do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Polecamy również serwis: Adopcja
Zasiłek macierzyński za czas urlopu ojcowskiego jest przyznawany po złożeniu wniosku przez pracownika i przysługuje mu w wymienionych niżej sytuacjach:
- niezależnie od tego, czy matka dziecka była uprawniona do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
- gdy będzie chciał go wykorzystać w tym samym okresie, w którym matka dziecka pobiera zasiłek macierzyński,
- gdy pobierał zasiłek macierzyński za część urlopu macierzyńskiego po przerwaniu urlopu przez matkę dziecka po 14 tygodniach od dnia porodu,
- gdy jest uprawniony do dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
- gdy matka dziecka jest osobą nieuprawnioną do zasiłku, tj. niepracującą,
- gdy ubezpieczenie chorobowe ustanie w trakcie pobierania tego zasiłku.
Wydłużenie wymiarów urlopowych od 1 stycznia 2012 r.
Od 1 stycznia 2012 r. wymiary urlopów rodzicielskich zwiększyły swoją długość, w rezultacie wydłużyły się okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego. Od tej daty urlop ojcowski osiągnął swój docelowy wymiar 2 tygodni.
Okres przyznawania zasiłku w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie
W przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie zasiłek macierzyński przysługuje maksymalnie do ukończenia przez dziecko 7 lat. Gdy na wychowanie zostało przyjęte dziecko, w stosunku do którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, zasiłek może być wypłacany do czasu ukończenia przez nie 10. roku życia. Jeśli dziecko kończy odpowiednio 7 lub 10 lat w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, zasiłek przysługuje do dnia ukończenia tego wieku, jednak nie krócej niż przez zagwarantowany minimalny okres 9 tygodni (63 dni).
Łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z pracą
Co w przypadku, gdy pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu na zasadach określonych w art. 1821 Kodeksu pracy? Wysokość zasiłku macierzyńskiego ulega proporcjonalnemu pomniejszeniu do wymiaru czasu pracy.
Urodzenie dziecka po ustaniu ubezpieczenia
Ustawa przewiduje sytuacje przyznania zasiłku, gdy dziecko urodziło się już po ustaniu ubezpieczenia. Wymogiem koniecznym jest w tym przypadku ustanie ubezpieczenia w okresie ciąży:
- wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
Zasiłek będzie przysługiwał za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie. Jeśli z ubezpieczoną pracownicą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży ze względu na ogłoszenie upadłości lub likwidacji i nie zapewniono jej innego zatrudnienia, przysługuje jej do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Pracownicy, która była zatrudniona na umowę o pracę na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy w przypadku przedłużenia tej umowy do dnia porodu, przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.
Zobacz również: Zasiłek macierzyński 2012
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (ostatnia zmiana: Dz. U. z 2011 r., Nr 149, poz. 887)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (ostatnia zmiana: Dz. U. z 2012 r., poz. 1110)