Zgodnie z projektem zmian w kodeksie pracy, przygotowanym przez resort pracy, także pracownik-ojciec będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego. Nowy paragraf – 1b art. 182 kp ma brzmieć: pracownik, ojciec dziecka, będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego, jeśli jego małżonka umrze, porzuci dziecko lub sama jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego nawet wówczas, gdy matka dziecka nie miała etatu ani żadnego innego tytułu do ubezpieczenia w ZUS.
Zgodnie z treścią nowego przepisu ojcowie zyskają uprawnienie do urlopu macierzyńskiego (także zasiłku macierzyńskiego).
Przesłanki urlopu macierzyńskiego ojca
Pracownik-ojciec będzie uprawniony do skorzystania z urlopu macierzyńskiego wówczas, gdy nie będzie możliwości, by to matka sprawowała opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem. Ministerstwo proponuje zamknięty katalog takich sytuacji. Należą do nich: śmierć matki przy porodzie, porzucenie przez nią noworodka oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji. Niezdolność do samodzielnej egzystencji jest orzekana przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazane organy podejmują decyzję o uznaniu osoby za niezdolną do samodzielnej egzystencji, jeśli stopień naruszenia sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zdaniem sądu okręgowego, wyrażonym w wyroku z dnia 21 kwietnia 2009 r., sygnatura akt III AUa 1890/07, by uznać osobę za niezdolną do samodzielnej egzystencji należy dokonać całościowej analizy jej schorzeń pod kątem wpływu, jaki mają na umiejętność samodzielnego realizowania podstawowych czynności życiowych. Sąd podkreślą, że do podstawowych czynności życiowych należą zarówno czynności samoobsługi (np. mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie posiłków) jak i inne czynności, bez których nie jest możliwe prowadzenie normalnego życia (np. nabywanie żywności, prace porządkowe wokół siebie).
Urlop ojcowski, rodzicielski, wychowawczy – uprawnienia pracownika ojca
Nowe zasady udzielania urlopów macierzyńskich ojcom
Jeśli w jednej z powyżej wskazanych sytuacji ojciec dziecka czasowo zrezygnuje z pracy zawodowej na rzecz osobistej opieki nad noworodkiem, wówczas może skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Warunkiem korzystania z tego pracowniczego uprawnienia urlopowego jest przynależność do systemu ubezpieczeń społecznych. Niema natomiast znaczenia fakt, iż matka dziecka była nieobjęta ubezpieczeniem. Brak etatu (żadnego innego tytułu do ubezpieczenia w ZUS) nie będzie pozbawiał ojca do prawa do urlopu ani zasiłku macierzyńskiego.
Resort dąży do uniezależnienia uprawnień urlopowych pracownika-ojca od prawa matki do urlopu macierzyńskiego.
Pracownicy-ojcowie będą mogli korzystać z uprawnień z tytułu macierzyństwa (urlopu oraz zasiłku macierzyńskiego), gdy ich dzieci urodzą się po wejściu w życie omawianych regulacji. Art. 182 1b zacznie obowiązywać prawdopodobnie na przełomie roku 2014 i 2015.
Urlop macierzyński dla ojca - dotychczas
Zgodnie z obecnie obowiązującym stanem prawnym uprawnienia urlopowe z tytułu ojcostwa uzależnione są praw urlopowych maki dziecka. Zatem urlopu macierzyńskiego można udzielić ojcu wyłącznie w sytuacji, gdy matka dziecka ma prawo do urlopu macierzyńskiego. Cały urlop macierzyński trwa 20 tygodni. Długość urlopu macierzyńskiego jest zależna od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. W przypadku jednego dziecka wynosi 20 tygodni, bliźniaków - 31 tygodni, trojaczków - 33 tygodnie, czwórki dzieci - 35 tygodni macierzyńskiego, a piątki i więcej - 37 tygodni. Okres pierwszych 14 tygodni obligatoryjnie przypada matce. Dopiero po ich wykorzystaniu ojciec może pójść na 6 tygodniowe wolne. Rodzice nie mogą przebywać na urlopie macierzyńskim jednocześnie. Urlop przysługuje ojcu, gdy z prawa do niego (dopiero po 14 tygodniach) zrezygnuje matka. Wówczas ojciec podlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu na swój wniosek może osobiście zajmować się dzieckiem.
Urlop tacierzyński
Po zmianie wprowadzonej do kodeksu pracy 1 stycznia 2010 roku pracownicy ojcowie mają prawo do urlopu ojcowskiego (tzw. tacierzyńskiego), czyli dwóch tygodni wolnego od pracy wykorzystanych nie późnij niż do czasu ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Jest to świadczenie fakultatywne i, co ważne, nieskorelowane z prawami i planami urlopowymi matki.
Zasiłek macierzyński dla ojca w 2015 r.
Podstawa prawna:
Projekt zmian w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636 z późn. zm.).
Wyrok sądu okręgowego z dnia 21 kwietnia 2009 r. (sygn. akt III AUa 1890/07).