Zatrudnianie pracowników wiąże się z koniecznością ponoszenia przez pracodawcę znacznej części ryzyka związanego z działaniami zatrudnianych osób, podejmowanymi w procesie pracy. We wszystkich sferach życia gospodarczego może dochodzić do zdarzeń skutkujących wyrządzeniem szkody przez pracowników, czy to samemu pracodawcy, czy to osobom trzecim. Warto więc zwrócić uwagę, że przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r. Nr 21 poz. 94 ze zm.) wprowadzają znaczne ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej pracowników względem pracodawcy lub osób trzecich.
Zobacz serwis: Praca
Wyrządzenie szkody osobie trzeciej przez pracownika
Po pierwsze należy zwrócić uwagę, że w razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, zasadniczo wyłącznie pracodawca jest zobowiązany do naprawienia takiej szkody. Poszkodowany może dochodzić więc odszkodowania od pracodawcy, nie zaś od pracownika – sprawcy szkody. Wyjątkowo, w orzecznictwie przyjmuje się, że odszkodowania można dochodzić bezpośrednio od pracownika, jeśli pracodawca jest niewypłacalny i nie może naprawić szkody.
W razie naprawienia szkody osoby trzeciej przez pracodawcę, pracownik ponosi odpowiedzialność za tę szkodę tylko względem pracodawcy, na szczególnych zasadach określonych prawem pracy.
Odpowiedzialność pracownika względem pracodawcy, zarówno za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej (naprawioną przez pracodawcę), jak i za szkodę wyrządzoną przez pracownika samemu pracodawcy, jest przy tym, jak już wyżej wskazano, ograniczona.
Wyrządzenie szkody umyślnie
Pracownik jest zobowiązany do naprawienia pracodawcy szkody w pełnej wysokości jedynie jeśli wyrządził szkodę umyślnie (np. celowo zdewastował narzędzie pracy, złośliwie wprowadził wirusa do systemu komputerowego). Obowiązek naprawienia szkody w pełnej wysokości obejmuje wówczas zarówno stratę (np. koszt zniszczonego urządzenia), jak i utracone korzyści (np. nieosiągnięty zysk, w związku z zablokowaniem produkcji).
Zobacz serwis: Czas pracy
Szkoda wyrządzona z winy nieumyślnej
W sytuacji jednak, gdy szkoda została wyrządzona z winy nieumyślnej, tzn. jeśli pracownik nie miał zamiaru wyrządzenia szkody a dopuścił się jedynie niedbalstwa lub lekkomyślności, pracownik odpowiada za szkodę jedynie w granicach tzw. rzeczywistej straty (tzn. np. za wartość zniszczonego mienia). Odpowiedzialność pracownika nie obejmuje wówczas utraconych korzyści.
Co jednak najistotniejsze, w razie szkody wyrządzonej z winy nieumyślnej, odszkodowanie dla pracodawcy nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Wyrządzenie szkody przez kilku pracowników
Ważne jest także, że w razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli natomiast nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych. Regulacje prawa pracy wyłączają zatem zasadniczo możliwość solidarnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez kliku pracowników.
Przepisy prawa pracy przewidują także szczególne reguły odpowiedzialności pracowników za tzw. mienie powierzone. Reguły te zostaną przedstawione w drugiej części niniejszej publikacji.
Podsumowanie
Podsumowując natomiast kwestie dotyczące podstawowych zasad odpowiedzialności materialnej pracowników, należy podkreślić wagę ograniczenia tej odpowiedzialności. Najistotniejsze jest to, że za szkody wyrządzone przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, pracownicy ponoszą odpowiedzialność zasadniczo tylko względem pracodawcy. Reguły tej odpowiedzialności wynikające z prawa pracy są korzystniejsze dla pracowników niż ogólne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej wynikające z prawa cywilnego.