Odpowiedzialność materialna pracownika cz. II

W pierwszej części niniejszej publikacji przedstawiliśmy podstawowe zasady odpowiedzialności materialnej pracowników na gruncie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r. Nr 21 poz. 94 ze zm.). W tej części publikacji przedstawimy szczególne reguły odpowiedzialności pracowników za tzw. mienie powierzone. W praktyce obrotu gospodarczego często dochodzi do przekazywania przez pracodawcę pracownikowi pieniędzy, określonych narzędzi lub materiałów pod szczególną pieczę pracownika, który ma obowiązek zwrócić mienie otrzymane od pracodawcy lub rozliczyć się z tego mienia.

Zobacz: Odpowiedzialność materialna pracownika cz. I

Odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym

Przepisy prawa pracy przewidują, że gdy pracownikowi powierzono z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia lub innego rodzaju mienie, odpowiada on w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Oznacza to, że pracownik może odpowiadać zarówno za samą wartość tzw. niedoboru np. w towarach (strata) jak i za związane z tym utracone korzyści (np. związane z brakiem możliwości zrealizowania zamówienia klienta).

Zobacz serwis: Praca

Ciężar dowodu w przypadku odpowiedzialności za szkodę w mieniu

Ciężar dowodu jest w przypadku tego rodzaju odpowiedzialności w znacznym stopniu przerzucony na pracownika. Dochodząc odpowiedzialności pracownika, pracodawca powinien bowiem zasadniczo wykazać tylko fakt powierzenia mienia z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się, oraz fakt szkody w tym mieniu. To pracownik powinien natomiast wykazać okoliczności wyłączające jego odpowiedzialność. Pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże (udowodni), że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (np. brak odpowiedniego zabezpieczenia magazynu przed kradzieżą).

Wspólna odpowiedzialność materialna pracowników

Pracownicy mogą także przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną na powyższych zasadach za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się, na podstawie szczególnego rodzaju umowy o współodpowiedzialności materialnej, zawartej na piśmie przez pracowników z pracodawcą.

W takim wypadku pracownicy odpowiadają za mienie powierzone zasadniczo w częściach określonych w umowie, jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody. Nie jest więc możliwe ustalenie w umowie, że pracownicy przyjmujący wspólną odpowiedzialność za mienie powierzone, odpowiadają za szkodę w tym mieniu solidarnie.

Szczegółowe zasady powyższej wspólnej odpowiedzialności pracowników określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (tekst jednolity: Dz. U. 1996 r. Nr 143 poz. 663). Z przepisów tych wynika, że wspólne powierzenie mienia wymaga zasadniczo podpisania stosownej umowy przez wszystkich pracowników wykonujących pracę w miejscu powierzenia mienia, zaś każda zmiana w zespole takich pracowników wymaga podpisania nowej umowy. Istotne znaczenie dla ponoszenia wspólnej odpowiedzialności ma także konieczność przeprowadzania inwentaryzacji, w których powinni móc uczestniczyć wszyscy pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność.

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź

Zobacz: Czas pracy

Podsumowanie

Podsumowując, zasady odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone są surowsze od ogólnych reguł odpowiedzialności materialnej pracowników. Jest to uzasadnione koniecznością odpowiedniej ochrony mienia przekazywanego przez pracodawcę pod pieczę pracowników. Jednocześnie jednak, przepisy przewidują możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym, w razie wykazania przez pracownika,  że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych.