Zastosowanie kary porządkowej przez pracodawcę w związku z naruszeniem obowiązków pracowniczych przez pracownika nie jest powinnością, a jedynie możliwością ukarania w zakresie przepisów prawa pracy. Kompetencje pracodawców do pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności porządkowej wynikają z uprawnień kierowniczych przyznanych w ramach stosunku pracy. Art. 108 kodeksu pracy zawiera katalog kar oraz wymienia przyczyny, które uzasadniają ich zastosowanie. Katalog ten jest zamknięty co oznacza, że żadna z kar nie może zostać dowolnie zaostrzona, np. poprzez publiczne ogłoszenie o ukaraniu. W myśl tego artykułu może zostać zastosowana:
- kara upomnienia,
- kara nagany,
- kara pieniężna.
Za jedno naruszenie przez pracownika obowiązków pracowniczych może zostać nałożona jeden rodzaj kary. Należy pamiętać, że nałożenie kary porządkowej nie ma wpływu na dopuszczalność rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 25 października 1995 r. (I PRN 77/95) zarówno zawinione umyślnie przez pracownika uchybienie obowiązkom pracowniczym, jak i ich naruszenie z winy nieumyślnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. Wymierzenie pracownikowi kary porządkowej nie wyklucza możliwości uznania tego samego nagannego zachowania się pracownika, stanowiącego przesłankę ukarania, za przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę.
Zobacz również: Wadliwe wykonanie pracy a wynagrodzenie
Przesłanki odpowiedzialności porządkowej
Zgodnie z art. 108 k.p. można wyróżnić sankcje o charakterze niemajątkowym oraz majątkowym. Do pierwszych zalicza się nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku pracy, nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy. W takiej sytuacji pracodawca może zastosować karę upomnienia bądź karę nagany. Do przesłanek o charakterze majątkowym uzasadniających nałożenie kary porządkowej należy nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy. Wówczas pracodawca może nałożyć na pracownika karę pieniężną.
Terminy
Art. 109 k.p. obwarowuje tryb nakładania kar przez pracodawcę dwoma terminami. Na podstawie art. 109 §1 k.p. kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Pracodawca powinien jednakże pamiętać, że zastosowanie kary może nastąpić jedynie za wcześniejszym wysłuchaniem pracownika. Jeżeli jednak pracownik nie może zostać wysłuchany z powodu nieobecności w zakładzie pracy to bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawiennictwa w pracy. Naruszenie przez pracodawcę ustawowych terminów staje się przesłanką do wniesienia sprzeciwu przez pracownika. Gdyby jednak pracownik uchylał się od złożenia wyjaśnień, pracodawca może zastosować karę porządkową bez obawy narażenia się na zarzuty naruszenia obowiązku pracodawcy wysłuchania wyjaśnień pracownika. Pracodawca powinien poinformować pracownika na piśmie o zastosowaniu wobec niego kary porządkowej, a odpis zawiadomienia umieścić w aktach osobowych pracownika. Jeżeli jednak pracownik uzna, że kara została nałożona z naruszeniem przepisów prawa, wówczas może wnieść sprzeciw w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu. W przypadku odrzucenia sprzeciwu pracownik ma prawo wystąpić do sądu o uchylenie zastosowanej wobec niego kary w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu. Karę porządkową uważa się za niebyłą po upływie roku nienagannej pracy pracownika.
Zobacz też: Jakimi karami można ukarać pracownika?