Ochrona przed zwolnieniem oznacza zakaz wypowiadania lub rozwiązania stosunku pracy z określonymi pracownikami. W pewnych sytuacjach ochrona podlega jednak ograniczeniu lub zostaje uchylona w części.
Wiek przedemerytalny
Pracownicy, którzy znajdują się w tzw. wieku przedemerytalnym podlegają ochronie przed zwolnieniem. Pracodawca nie wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeśli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Warunki, które muszą zostać spełnione, aby pracownik podlegał ochronie w wieku przedemerytalnym są dwa. Po pierwsze pracownik musi osiągnąć wiek niezbędny do przyznania mu prawa do emerytury. Obecnie powszechny wiek przedemerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Po drugie pracownik musi legitymować się odpowiednim stażem pracy. Z ochrony nie będzie mógł skorzystać pracownik, któremu wprawdzie brakuje niespełna cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, ale wraz z jego osiągnięciem nie będzie posiadał okresu zatrudnienia uprawniającego do emerytury.
Zobacz: Konsekwencje śmierci pracodawcy lub pracownika
W odniesieniu do niektórych pracowników obowiązuje niższy od powszechnego wiek emerytalny. W przypadku takich pracowników, korzystają oni z ochrony w okresie czterech lat przed jego osiągnięciem.
Nieobecność - urlop lub zwolnienie lekarskie
Zgodnie z przepisami prawa pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Nieobecność, która daje ochronę przed zwolnieniem to nieobecność spowodowana urlopem lub chorobą.
Ciąża lub urlop macierzyński
Ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy podlegają kobiety w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę.
Ochroną przed zwolnieniem objęty jest także pracownik ojciec wychowujący dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Pracownicy, którzy zamiast urlopu wychowawczego skorzystali z obniżenia wymiaru czasu pracy, także są chronione. W takim przypadku, ochrona trwa tylko przez rok.
Ochrona działaczy związkowych
Nie każdy działacz związkowy podlega ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy. Pracowników podlegających ochronie wskazuje pracodawcy zarząd zakładowej organizacji związkowej.
Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem albo z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy oraz zmienić jednostronnie im warunków pracy lub płacy na niekorzyść.
Zobacz serwis: Rozwiązanie umowy
Inne grupy pracowników podlegających ochronie
Z ochrony stosunku pracy korzystają również m.in.:
- członkowie rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego lub przedsiębiorstwa mieszanego,
- członkowie rady nadzorczej: spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego, spółki powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego, spółdzielni,
- osoby skierowane do pracy przy zwalczaniu epidemii,
- aptekarze pełniący funkcję z wyboru w organach izb aptekarskich,
- pielęgniarki lub położne pełniące funkcję z wyboru w organach odpowiednich izb samorządowych,
- lekarze pełniący funkcję z wyboru w organach izb lekarskich oraz lekarze weterynarii pełniący funkcję z wyboru w organach izb lekarsko-weterynaryjnych,
- posłowie i senatorowie oraz radni,
- żołnierze powołani do czynnej służby wojskowej,
- społeczni inspektorzy pracy,
- członkowie rad pracowników,
- członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej,
- członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawiciele pracowników w: spółce europejskiej, spółdzielni europejskiej oraz w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznego spółek.
Podstawa prawna:
Kodeks pracy
Ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.)
Ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.)