Choć niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie przepada wraz z końcem roku kalendarzowego, to są i takie przypadki, gdy wolne przysługujące pracownikowi na podstawie obowiązujących przepisów przepada wraz z tą szczególną zmianą kartki w kalendarzu. Tak jest ze zwolnieniem, które przysługuje w związku z wychowywaniem dziecka.
- Nie musisz być rodzicem, żeby skorzystać ze zwolnienia od pracy
- Pracownik sam decyduje jak wykorzysta zwolnienie
- Pracodawca musi się zgodzić na udzielenie pracownikowi wolnego
Nie musisz być rodzicem, żeby skorzystać ze zwolnienia od pracy
Katalog uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, czy może szerzej – z wychowywaniem dzieci – z roku na rok jest coraz szerszy. Rządzący wprost mówią, że odwrócenie niekorzystnego trendu demograficznego jest ich priorytetem i choć muszą poświęcać szczególną uwagę polityce senioralnej, to w kręgu zainteresowań jest również poprawa sytuacji osób wychowujących dzieci i zachęcanie ich do posiadania potomstwa.
Jednym z uprawnień, które od wielu już lat funkcjonuje w tym zakresie na gruncie prawa pracy jest zwolnienie od pracy przysługujące pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. Jego wymiar to w ciągu roku kalendarzowego 16 godzin albo 2 dni, a pracownik za ten czas zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy). W regulacji tej trzeba zwrócić uwagę na to, że z przewidzianych w niej korzyści mogą skorzystać nie tylko rodzice dziecka, ale również inne osoby, które to dziecko wychowują. Przepis odnosi się do pewnego stanu faktycznego i nie nawiązuje w ogóle ani do rodzicielstwa, ani do innej więzi formalnej łączącej pracownika z dzieckiem, np. przysposobienia. To zaś znaczy, że każdy pracownik, który faktycznie wychowuje dziecko w wieku do 14 lat, ma prawo skorzystać ze zwolnienia od pracy we wskazanym wymiarze, a z kolei ten, który jest rodzicem, ale nie wychowuje dziecka, nie będzie miał takiego prawa.
Polecamy: Kalendarz 2026
Pracownik sam decyduje jak wykorzysta zwolnienie
Możliwość wykorzystania tego zwolnienia w wymiarze godzinowym istnieje od 2016 r. Warto jednak pamiętać o tym, że nie każdy pracownik ma taką możliwość. Zasady korzystania z tego uprawnienia są inne np. dla nauczycieli. Regulująca ich uprawnienia w tym zakresie Karta Nauczyciela daje możliwość wykorzystania zwolnienia jedynie w wymiarze dziennym. Jeśli jednak pracownik należy do grupy zatrudnionych objętych regulacjami Kodeksu pracy, to o tym, czy w danym roku kalendarzowym wykorzystać zwolnienie w wymiarze dziennym, czy godzinowym, decyduje sam w pierwszym wniosku o jego udzielenie, który składa pracodawcy (w wersji papierowej lub elektronicznej). Ustawodawca nie ograniczył tego, w ilu częściach może być wykorzystane zwolnienie godzinowe, więc pracownik może je podzielić nawet na 16 części, każda po 1 godzinie.
Pracodawca musi się zgodzić na udzielenie pracownikowi wolnego
W przypadku wielu dni wolnych, z których pracownicy mogą skorzystać na podstawie obowiązujących przepisów, pracownik musi uzgadniać termin ich wykorzystania z pracodawcą. Jednak w przypadku tego zwolnienia, z uwagi na jego cel, złożony wniosek jest dla pracodawcy wiążący, a więc musi się zgodzić na udzielenie go pracownikowi we wskazanym terminie. Przepisy nie wskazują nawet tego, z jakim wyprzedzeniem pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o zamiarze skorzystania ze swojego uprawnienia. Przyjmuje się, że należy to zrobić możliwie jak najwcześniej – tak, aby pracodawca mógł zorganizować pracę w zakładzie. Trzeba pamiętać, że prawo do zwolnienia nie przechodzi na kolejny rok – jeśli pracownik nie wykorzysta wolnego do końca grudnia, to ono przepadnie. Jednocześnie odmawianie pracownikowi udzielenia zwolnienia w okresie, w którym mu ono przysługuje, narusza przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i stanowi wykroczenie podlegające karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2025 r. poz. 277)