Pojawiły się nowe rozstrzygnięcia sądów powszechnych, w których to sędziowie, nie czekając na zbliżające się rozstrzygnięcie TSUE, zakwestionowali odesłanie do wskaźnika WIBOR w umowach kredytowych i pożyczkowych. Orzeczenia te, wydane w sprawach konsumenckich oraz między przedsiębiorcami, wskazują na istotne naruszenia obowiązków informacyjnych banków i pożyczkodawców, skutkujące uznaniem klauzul oprocentowania za nieważne lub abuzywne. Te omawiane niżej orzeczenia rzucają nowe światło na problem stosowania wskaźnika WIBOR w umowach finansowych, wskazując na konieczność zapewnienia pełnej transparentności przez instytucje finansowe w toku zawierania umowy kredytu bądź pożyczki.
- Sankcja kredytu darmowego za brak informacji o WIBOR
- Nieważność klauzuli WIBOR w umowie pożyczki
- Podsumowanie
Sankcja kredytu darmowego za brak informacji o WIBOR
Przykładem takiego podejścia jest wyrok Sądu Rejonowego w Grodzisku Mazowieckim z 10 kwietnia 2025 roku (sygn. akt I C 529/24), który dogłębnie przeanalizował obowiązki wiążące się z zamieszczeniem wskaźnika WIBOR w umowie. W uzasadnieniu tego wyroku, wydanego przez sędziego Radosława Kopeć, kwestia WIBOR została poddana szczegółowej analizie w kontekście obowiązków informacyjnych banku wynikających z ustawy o kredycie konsumenckim oraz zasad transparentności umów konsumenckich. Sąd ocenił, że postanowienia umowy kredytu, dotyczące zmiennego oprocentowania opartego na wskaźniku WIBOR 3M, były wadliwe z powodu rażących naruszeń obowiązków informacyjnych, co skutkowało uznaniem zasadności zastosowania sankcji kredytu darmowego na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.
Sąd wskazał, że umowa nie spełniała wymogów art. 30 ust. 1 pkt 6 oraz art. 29 ust. 3 ustawy o kredycie konsumenckim, które nakładają na bank obowiązek jasnego i zrozumiałego informowania konsumenta o stopie oprocentowania, warunkach jej stosowania oraz procedurach zmiany oprocentowania. W szczególności, umowa nie zawierała precyzyjnych informacji na temat istoty wskaźnika WIBOR 3M, jego administratora, podstawy prawnej i metodologii jego ustalania, ani czynników wpływających na jego zmienność. Nie wskazano również, gdzie konsument może zweryfikować aktualne i historyczne wartości wskaźnika, ani nie wyjaśniono potencjalnych ryzyk związanych z jego stosowaniem.
Zeznania powodów potwierdziły, że pracownik banku nie wyjaśnił im mechanizmu działania WIBOR 3M, a proces podpisywania dokumentów był pospieszny, co ograniczyło ich możliwość zrozumienia warunków umowy. Oświadczenie o ryzyku zmiennej stopy procentowej, nie zostało uznane przez sąd za wystarczające do wypełnienia obowiązku informacyjnego, ponieważ brakowało w nim gruntownego wyjaśnienia natury wskaźnika, jego pochodzenia oraz historycznej zmienności. Sąd powołał się na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE (sprawa C-125/18), podkreślając, że konsument musi być w stanie zrozumieć sposób funkcjonowania mechanizmu oprocentowania oraz ocenić jego ekonomiczne konsekwencje.
Dodatkowo, sąd zauważył, że niejasność zasad ustalania WIBOR 3M oraz brak odniesienia w umowie do Regulaminu Stawek Referencyjnych WIBOR rodziły wątpliwości co do spełnienia wymogów art. 69 ust. 2 pkt 5 Prawa bankowego, który wymaga precyzyjnego określenia zasad zmiany oprocentowania. Choć sąd nie orzekł o nieważności całej umowy, wskazał, że uchybienia te mogłyby uzasadniać taki wniosek, gdyby powodowie zgłosili odpowiednie żądanie. W rezultacie, sąd uznał, że naruszenia obowiązków informacyjnych dotyczących WIBOR 3M, w połączeniu z innymi uchybieniami uprawniały powodów do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, co pozwoliło na zasądzenie zwrotu pobranej prowizji jako świadczenia nienależnego.
Nieważność klauzuli WIBOR w umowie pożyczki
Natomiast w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 14 marca 2025 roku, sygn. akt XXIII Ga 763/24, wydanego przez sędzię Sylwię Paschke, kwestia WIBOR została przeanalizowana w kontekście obowiązków informacyjnych pożyczkodawcy oraz ważności zapisów umowy pożyczki. Sąd skoncentrował się na ocenie klauzul dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na wskaźniku WIBOR 1M, wskazując na ich niejasność i brak dostatecznego poinformowania pożyczkobiorcy, co miało istotne znaczenie dla uznania umowy w zakresie odsetek za nieważną.
Sąd Okręgowy stwierdził, że umowa pożyczki oraz Ogólne Warunki Umowy Pożyczki nie zawierały wystarczających informacji na temat zasad ustalania oprocentowania opartego na WIBOR 1M. W szczególności, w umowie i OWUP brakowało precyzyjnego określenia, czym jest wskaźnik WIBOR 1M, jak jest kształtowany, kto jest jego administratorem, jakie czynniki wpływają na jego zmienność oraz gdzie można zweryfikować jego aktualne i historyczne wartości. Harmonogram spłat nie wskazywał konkretnej wysokości raty odsetkowej, zawierając jedynie ogólny zapis „według oprocentowania”, co uniemożliwiało pożyczkobiorcy ustalenie rzeczywistych kosztów pożyczki w momencie zawierania umowy. Sąd podkreślił, że powód nie przedłożył żadnych dokumentów potwierdzających poinformowanie pozwanego o wysokości odsetek, aktualnym oprocentowaniu czy całkowitej kwocie spłaty pożyczki.
Sąd Okręgowy uznał, że zapisy umowy dotyczące oprocentowania, oparte na WIBOR 1M z marżą, były nieprecyzyjne i naruszały zasady uczciwości kupieckiej, zwłaszcza w kontekście braku transparentności co do mechanizmu zmiany stopy procentowej. Wskazano, że brak szczegółowego opisu parametrów zmiany oprocentowania oraz niezdefiniowanie zmiennej stawki referencyjnej uniemożliwiały pożyczkobiorcy, który nie zajmował się zawodowo działalnością finansową, samodzielne wyliczenie wysokości odsetek. Klauzula dotycząca oprocentowania została uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, ponieważ obciążała pożyczkobiorcę, będąc słabszą stroną umowy, kosztami, których nie był w stanie przewidzieć ani zweryfikować. Chociaż pozwani występowali w sprawie jako przedsiębiorcy, to sąd uwzględnił nierówność pozycji stron. Brak rzetelnego poinformowania o mechanizmie WIBOR 1M oraz o całkowitych kosztach pożyczki skutkował uznaniem, że zapisy dotyczące odsetek są nieważne, ponieważ nie spełniały wymogów oznaczalności świadczenia pożyczkobiorcy, stanowiących essentialia negotii umowy pożyczki.
Sąd wskazał, że niejasność klauzul oprocentowania, wynikająca z braku informacji o sposobie obliczania WIBOR 1M i wysokości stopy procentowej na dzień zawarcia umowy, uniemożliwiała pozwanemu ustalenie ostatecznej kwoty do spłaty. Powód nie wypełnił obowiązku lojalności wobec pożyczkobiorcy, nie dostarczając ani w umowie, ani w postępowaniu sądowym tabeli opłat i prowizji ani wyliczeń potwierdzających zasadność dochodzonej kwoty.
Podsumowując, kwestia WIBOR została oceniona jako przykład naruszenia zasad transparentności i lojalności kontraktowej w stosunkach między przedsiębiorcami, co doprowadziło do uznania zapisów dotyczących oprocentowania za nieważne z powodu ich niejasności i braku wystarczających informacji dla pożyczkobiorcy.
Podsumowanie
Wskazane orzeczenia, choć wydane w różnych kontekstach, bo konsumenckim i przedsiębiorczym, to łączy wspólny mianownik: zdecydowane stanowisko sądów wobec braku transparentności w stosowaniu wskaźnika WIBOR w umowie kredytu i pożyczki. Podkreślają one konieczność precyzyjnego informowania o mechanizmach oprocentowania, niezależnie od statusu stron umowy. Analiza tych spraw, wskazuje, że sądy krajowe nie tylko wypełniają lukę w oczekiwaniu na zbliżające się rozstrzygnięcie TSUE, ale także wyznaczają nowe standardy ochrony kredytobiorców i pożyczkobiorców, stawiając na pierwszym planie zasady uczciwości i lojalności w relacjach finansowych.
radca prawny Paweł Stalski, Kancelaria Radcy Prawnego Paweł Stalski