Polska, podobnie jak inne państwa Unii Europejskiej, przyjęła zwarty system aktów prawnych, które zabezpieczają interesy zdrowotne i ekonomiczne konsumentów. Każdy przedsiębiorca jest zobowiązany do ich przestrzegania.
Aktem najwyższej rangi jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
W swoim Artykule 76 stanowi ona: „władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.” Podobne sformułowanie znajdziemy w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Treść wspomnianego artykułu Konstytucji wprowadzają w życie ustawy oraz wydawane na ich podstawie akty prawne niższego rzędu.
W tym miejscu należy wprowadzić rozróżnienie między przepisami odnoszącymi się do bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów oraz tymi, które służą zabezpieczeniu ich interesów ekonomicznych. Niniejsza publikacja jest poświęcona tym drugim. Zainteresowanych regulacjami dotyczącymi ogólnego bezpieczeństwa produktów odsyłamy do innych publikacji UOKiK oraz do zasobów internetowych.
Wśród aktów prawnych mających znaczenie dla ochrony konsumentów w Polsce wymienić należy kilka ustaw.
Przede wszystkim jest to Kodeks cywilny. Określa on ogólne warunki zawierania umów. Warto w tym miejscu podkreślić, że umowy zawierane przez przedsiębiorców z konsumentami są tylko jednym z wielu przypadków umów funkcjonujących w obrocie gospodarczym. Z racji szczególnego charakteru tej relacji, umowy konsumenckie zostały dokładnie sprecyzowane w innych ustawach. Wszędzie jednak tam, gdzie brak szczegółowych uregulowań, stosuje się Kodeks cywilny.
Kodeks cywilny zawiera ponadto szereg istotnych przepisów – na przykład definicję konsumenta czy uregulowania dotyczące klauzul w tak zwanych wzorcach umownych (umowach, których konsument nie negocjuje, a jedynie przystępuje akceptując w całości bądź w całości odrzucając). Zagadnienia te będą szerzej omówione w następnych częściach.
Warto znać również ustawę o sprzedaży konsumenckiej. Zawiera ona między innymi warunki zawierania umów z konsumentami – w tym zakres informacji, jakie powinni otrzymać. Ustawa reguluje także kwestie związane z odpowiedzialnością za towar oraz z reklamacjami.
Zobacz również serwis: Reklamacje
Zagadnienia związane z informowaniem konsumentów zawierają również ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Pierwsza obejmuje między innymi katalog takich działań przedsiębiorców, które są zakazane, ponieważ w sposób istotny zniekształcają decyzje handlowe konsumentów. Druga z wymienionych ustaw określa między innymi takie formy reklamy, które są niedozwolone.
Obowiązki przedsiębiorcy sprzedającego towary poza lokalem firmy (na przykład w drodze akwizycji) lub na odległość (na przykład sprzedaż wysyłkowa lub przez internet) określa ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny .
Zobacz również: Zakupy przez Internet - poradnik
Regulacje dotyczące między innymi reklamowania się za pośrednictwem telefonu czy poczty e-mail zawiera ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną.
Prowadząc działalność gospodarczą, zwłaszcza polegającą na sprzedaży detalicznej, z oczywistych powodów warto znać ustawę o cenach. Określa ona między innymi zasady uwidaczniania cen oraz ich obniżania w przypadku wad produktu.
Powyżej wymieniliśmy najważniejsze ustawy określające obowiązki przedsiębiorcy wobec konsumenta, a także regulujące ich wzajemne relacje. Przepisy tego rodzaju znajdują się również w innych, bardziej szczegółowych aktach prawnych. Można tu wymienić na przykład ustawę o kredycie konsumenckim, ustawę o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych czy ustawę o usługach turystycznych.
Na podstawie ustaw wydawane są akty prawne niższego rzędu, przede wszystkim rozporządzenia. Wraz z orzeczeniami sądów (w tym Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej) dopełniają one całość regulacji kształtujących prawa i obowiązki przedsiębiorców w relacjach z konsumentami.
Prawo nie tylko zabezpiecza interesy ekonomiczne konsumentów. Tworzy ponadto system stojący na straży ich przestrzegania. Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie związane z zabezpieczeniem ekonomicznych interesów słabszych uczestników rynku jest w Polsce ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów .
Wprowadza ona zakaz stosowania praktyk, które naruszają prawa konsumentów. Ustanawia zarazem system ich ochrony, tworzony przez Prezesa UOKiK (podejmującego interwencje, gdy zagrożone są zbiorowe interesy konsumentów, to znaczy dotyczące potencjalnie nieograniczonego kręgu osób) oraz miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów – mających kompetencje w sprawach indywidualnych.
Zobacz również: Czy rzecznik konsumentów może wnieść pozew za konsumenta?
Ważne akty prawne stanowią również ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz wspomniana w poprzednim rozdziale ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Regulują one kwestie związane z dochodzeniem przez konsumentów roszczeń przed sądami powszechnymi.
Na podstawie ustaw wydawane są akty prawne niższego rzędu, przede wszystkim rozporządzenia.
Wraz z orzeczeniami sądów (w tym Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej) dopełniają one całość regulacji ustanawiających system ochrony ekonomicznych interesów konsumentów.
Warto znać zwłaszcza rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości dotyczące polubownego rozwiązywania sporów przed sądami konsumenckimi.
Zobacz również: Dlaczego warto przestrzegać prawa konsumenckiego?
Tekst pochodzi z poradnika: "Przepisy konsumenckie dla przedsiębiorców" wydanego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.