Odsetki ustawowe
Odsetki ustawowe, inaczej zwane kapitałowymi nie wiążą się z opóźnieniem spełnienia świadczenia, tylko z faktem korzystania z cudzego kapitału. Zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej albo ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Minister sprawiedliwości ogłasza w formie obwieszczenia wysokość odsetek ustawowych i aktualnie wynoszą one 5% w stosunku rocznym. Ich wysokość jest określana na podstawie art. 359 § 2 k. c. i stanowi sumę aktualnej stopy referencyjnej NBP i 3,5 % punktów procentowych.
Istotna jest również regulacja z art. 359 § 21 k. c., która określana odsetki maksymalne w polskim systemie prawnym. Stanowią one dwukrotność wysokości odsetek ustawowych. To znaczy, że ustalając w umowie odsetki wyższe niż 10 % musimy liczyć się z tym, że w praktyce postanowienie to jest nieważne. Zapisy umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 8 maja 2014 r. V CSK 376/13 „Trafne jest stanowisko co do oceny lichwiarskich odsetek jako naruszających zasady współżycia społecznego oraz braku podstaw zastosowania tzw. zasady czystych rąk.”
Zobacz: W sądzie
Odsetki za opóźnienie
W ramach omawianego tematu wyróżniamy również odsetki za opóźnienie wskazane w art. 481 k. c. Wiążą się one z niedotrzymaniem terminu spełnienia zobowiązania. Zgodnie z wyrokiem SA w Szczecinie z dnia 30 czerwca 2015 r. I ACa 171/15 „Odsetki za opóźnienie mają na celu zdyscyplinowanie dłużnika do spełnienia zobowiązania w określonym terminie, jak również stanowią swoistą sankcję za brak dokonania świadczenia w terminie ustalonym np. przez strony w umowie.” Art. 481 k. c. ma zastosowanie w sytuacji, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Wierzycielowi przysługuje uprawnienie do odsetek, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W tym wypadku Minister sprawiedliwości również w drodze obwieszczenia ogłasza ich wysokość, która obecnie stanowi 7 % w skali roku (suma aktualnej stopy referencyjnej NBP i 5,5 % punktów procentowych). Art. 481 § 21 wskazuje również maksymalną wysokość odsetek za opóźnienie, którą możemy zastrzec w umowie, czyli 14 %.
Odsetki za opóźnienie naliczamy od pierwszego dnia następującego po dniu wyznaczonym do zapłaty świadczenia.
Redakcja poleca: Podatki 2017
Zobacz serwis: Usługi
Termin płatności 1500 zł z tytułu ceny sprzedaży laptopa upłynął 17 stycznia 2017 r. (wtorek). Jeżeli w tym terminie sprzedawca nie otrzyma należności, odsetki może naliczyć od 18 stycznia 2017 r. (za każdy dzień opóźnienia).
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych
Trzecia kategoria odsetek przewidzianych przez prawo polskie to odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych. Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych stanowi akt szczególny (lex specialis) w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego regulujących zasady naliczania odsetek za opóźnienie. To znaczy, ze w przypadku transakcji handlowych pomiędzy przedsiębiorcami w pierwszej kolejności stosujemy wspomnianą ustawę, a dopiero w sytuacji, gdy nie obejmuje ona swoją treścią danego stosunku prawnego sięgamy po kodeks cywilny.
Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ma zastosowanie do transakcji handlowych, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością (chodzi tu głównie o przedsiębiorców). Wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych stanowi suma aktualnej stopy referencyjnej NBP i 8 % punktów procentowych. Minister Rozwoju w drodze obwieszczenia ogłasza ich wysokość, która obecnie stanowi 9,5 % w skali roku.
Zgodnie z art. 7 ustawy, gdy wierzyciel spełni świadczenie i nie otrzyma zapłaty w terminie określonym w umowie, bez wezwania do zapłaty, nabywa prawo do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy od dnia nabycia uprawnienia do odsetek wierzycielowi przysługuje od dłużnika równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności (w tym wypadku również nie jest konieczne wcześniejsze wezwanie).
Zobacz też: Konsument i umowy
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2016, poz. 380)
- Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych (M. P 2016, poz. 46)
- Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (M. P. 2016, poz. 47)
- Obwieszczenie Ministra Rozwoju z 26 czerwca 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (M. P. 2016, poz. 601)
- Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. 2016, poz. 684)