Z dniem 28 marca 2012 r. wchodzi w życie obszerna nowelizacja ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz innych ustaw z dnia 18 sierpnia 2011 r. (Dz. U. z 2011 nr 203 poz. 1192).
Nowelizacja ta przede wszystkim reguluje istotne kwestie związane z wewnętrznym funkcjonowaniem sądów (również sądów administracyjnych oraz prokuratury), a także zmienia zasady oceny pracy sędziów, asystentów sędziów oraz referendarzy sądowych.
Jednak nie tylko. Strony postępowań sądowych zyskają skuteczne narzędzie wpływania zarówno na sprawność sądów, jak i samych sędziów.
Dotychczas można było tylko złożyć skargę na przewlekłość swojej sprawy w sądzie
Obecnie w prawie funkcjonuje jedynie tzw. skarga na przewlekłość postępowania sądowego, co oznacza, że jeżeli w konkretnej sprawie np. cywilnej, karnej lub egzekucyjnej brak działania sądu, prokuratora lub komornika albo ich działanie jest opieszałe można złożyć skargę na tę opieszałość. Regulują to przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. nr 179, poz. 1843, z późn. zm., dalej: ustawa o skardze na przewlekłość).
Przepisy ustawy o skardze na przewlekłość przewidują, że tego typu skargę można wnieść wówczas, gdy dane postępowanie sądowe, przygotowawcze lub egzekucyjne trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności sprawy, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia.
Jeśli sąd uwzględni skargę, może na żądanie strony skarżącej przyznać od Skarbu Państwa, (a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika) sumę pieniężną w wysokości od 2 000 złotych do 20 000 złotych. Strona, której skargę uwzględniono, może ponadto w odrębnym postępowaniu niezależnie dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika.
Zobacz: Kiedy żądać uzupełnienia wyroku?
Poskarżyć się będzie można również na funkcjonowanie sądu lub na sędziego
Wspomniana wyżej nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych z dnia 18 sierpnia 2011 r. daje prawo do złożenia skargi lub wniosku także na złe funkcjonowanie sądu lub sędziego.
Z punktu widzenia stron postępowań sądowych wprowadzenie takich przepisów ma istotne znaczenie. Skargi i wnioski mają być rozpatrywane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie miesiąca od daty ich wpływu.
Sędziowie, na mocy przepisów konstytucji RP, są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Dlatego też skargi na działalność sądów w dziedzinie, w której sędziowie są niezawiśli, nie podlegają rozpatrzeniu. Organ sądu, do którego taka skarga lub wniosek zostały skierowane, będzie zawiadamiać osobę/podmiot skarżący o przyczynach odmowy rozpatrzenia skargi.
Ponadto nie będą rozpatrywane skargi i wnioski zawierające treści znieważające lub słowa powszechnie uznawane za obelżywe. Także w przypadku takich skarg organ sądowy, do którego trafi skarga, będzie miał jednak obowiązek poinformować skarżącego o przyczynach odmowy jej rozpatrzenia.
Jeżeli skarga będzie dotyczyła czynności sądu podlegającej zaskarżeniu w toku instancji, organ sądu będzie miał obowiązek przekazać niezwłocznie skargę do akt sprawy, której skarga dotyczy, a ponadto będzie miał obowiązek zawiadomić o tym fakcie skarżącego.
Jeżeli skarga lub wniosek będą dotyczyć czynności sądu jeszcze niedokonanych, będą one niezwłocznie przekazywane do akt postępowania, którego dotyczą.
Skargi na funkcjonowanie sądów będą mogły też dotyczyć działalności administracyjnej sądów. Jeżeli takie skargi bądź wnioski będą uzasadnione, organ sądu, do którego skarga lub wniosek trafiły, będzie podejmować określone czynności lub też zlecać ich dokonanie w celu naprawy stwierdzonych nieprawidłowości.
Skarga będzie mogła również dotyczyć wniosku o pociągnięcie sędziów do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Skarga taka zostanie niezwłocznie przekazana właściwemu rzecznikowi dyscyplinarnemu albo zastępcy rzecznika dyscyplinarnego. Rzecznik będzie mógł następnie podjąć wobec sędziego czynności dyscyplinarne.
Zobacz: Zabezpieczenie powództwa
Do kogo będzie można złożyć skargę?
Organem właściwym do rozpatrzenia skarg lub wniosków dotyczących działalności sądu jest prezes sądu. Jeżeli skarga lub wniosek będą dotyczyć działalności sądu okręgowego i sądu rejonowego, organem właściwym do rozpatrzenia będzie prezes sądu okręgowego. Jeżeli skarga lub wniosek będą dotyczyć działalności sądu apelacyjnego i sądu okręgowego, organem właściwym do rozpatrzenia będzie prezes sądu apelacyjnego.
Organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej działalności prezesa sądu rejonowego będzie prezes sądu okręgowego, działalności prezesa sądu okręgowego – prezes sądu apelacyjnego, a działalności prezesa sądu apelacyjnego – Krajowa Rada Sądownictwa.
Prezes sądu apelacyjnego do końca kwietnia każdego roku będzie zobowiązany poinformować ministra sprawiedliwości o nieprawidłowościach stwierdzonych w wyniku rozpatrzenia skarg przez prezesów sądów działających na obszarze apelacji.
Szczegółowe zasady dotyczące składania, przyjmowania oraz rozpatrywania wskazanych wyżej skarg i wniosków na działanie sądów i samych sędziów zostaną określone przez ministra sprawiedliwości w drodze rozporządzenia.
Gdzie złożyć pozew, gdy w sądzie rejonowym brak wydziału pracy lub gospodarczego?
Obecnie wiele wydziałów sądów rejonowych jest likwidowanych. Chodzi tu np. o wydziały sądowe rozpoznające sprawy z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, do spraw gospodarczych, do spraw ksiąg wieczystych.
Nie oznacza to jednak, że zainteresowane osoby zostaną pozbawione możliwości dochodzenia swoich praw przed sądami. Zgodnie z przepisami omawianej nowelizacji rozpoznawanie spraw z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych, spraw gospodarczych oraz innych spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należących do sądu gospodarczego lub dotyczących prowadzenia ksiąg wieczystych, należących do właściwości sądu rejonowego, w którym nie utworzono wydziału do tych spraw, zostanie przekazane przez ministra sprawiedliwości innym sądom rejonowym.
Zobacz serwis: Postępowanie sądowe