Podział firmy po rozwodzie - cz. 1 - działalność gospodarcza
Podział firmy po rozwodzie - cz. 2 - spółka z o.o.
Wspólność łączna w spółce cywilnej
We wcześniejszych wpisach omówiłam, jakie prawa przysługują małżonkom w sprawie o podział majątku wspólnego, jeżeli jedno z nich prowadziło działalność gospodarczą lub było wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
W tym artykule wyjaśniam, jak powinien zostać przeprowadzony podział majątku wspólnego małżonków, w sytuacji, gdy jeden lub oboje małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej. W praktyce spółki cywilne są często firmami rodzinnymi, których wspólnikami często są członkowie rodziny, czy też małżonkowie.
Wspólność majątkowa małżeńska powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego i trwa zazwyczaj do uprawomocnienia wyroku rozwodowego. W trakcie trwania małżeństwa może zostać wyłączona przez małżonków w drodze umowy lub przed sądem w sprawie o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej lub na skutek orzeczenia separacji między małżonkami.
Polecamy: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł
Spółka cywilna jest umową zawieraną przez wspólników, którymi mogą być osoby fizyczne lub prawne. Na skutek zawarcia umowy spółki cywilnej powstaje wspólność łączna (oparta na Kodeksie Cywilnym). Jest to osobny rodzaj prawnej współwłasności podobnie jak współwłasność we wspólnocie majątkowej małżeńskiej (oparta na Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym).
Jeżeli wspólnicy spółki cywilnej, którzy wnieśli do niej różnej wartości wkłady, nabyli samochód do spółki cywilnej, to pojazd ten jest ich wspólnością łączną. W czasie trwania spółki cywilnej nie można stwierdzić, w jakim udziale każdy ze wspólników jest właścicielem samochodu.
Podział majątku obejmujący spółkę cywilną
Jak zatem dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej?
Decydujące znacznie będzie miał fakt, kiedy jeden z małżonków został wspólnikiem spółki cywilnej oraz z jakich źródeł pochodziły środki przeznaczone na wkład do spółki cywilnej.
Jeżeli w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej jeden z małżonków zawiązał umowę spółki cywilnej, a wkład do niej wniósł z oszczędności, które zgromadził z tytułu umowy o pracę, to wkład ten będzie pochodził z majątku wspólnego małżonków i podlega podziałowi.
Małżonek, który nie jest wspólnikiem spółki cywilnej może żądać rozliczenia wkładu, który jego małżonek- wspólnik wniósł do spółki cywilnej z majątku wspólnego stron. Rozliczenie to odbywa się w oparciu o przepis art. 45 k.r.o. stosowanego analogicznie. Oznacza to, iż wkład wniesiony do spółki cywilnej rozliczany jest jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków. Wartość tego nakładu ustalana jest zgodne ze stanem na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a według cen z chwili orzekania.
Ponadto, skład majątku wspólnego obejmuje także wierzytelność o wypłatę konkretnej kwoty z osiągniętego przez spółkę zysku, oraz jako dorobek, także konkretną sumę pieniężną otrzymaną tytułem zysku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2007 r., II CSK 321/06). Oznacza to, że pobrane wynagrodzenie lub zysk przez wspólnika wchodzi w całości do majątku wspólnego i podlega podziałowi przy podziale majątku wspólnego.
Spółka cywilna a działalność gospodarcza przy podziale majątku wspólnego
W przypadku prowadzenia spółki cywilnej zachodzi istotna różnica w porównaniu do prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego z małżonków. Prowadzenie działalności gospodarczej przez jednego z małżonków nie sprawia, że powstaje odrębny majątek od wspólności majątkowej małżeńskiej. Wszystko, co gromadzi jeden z małżonków, prowadząc działalność gospodarczą wchodzi do majątku wspólnego. Jeżeli zatem, małżonek zakupił do firmy samochód, czy sprzęt komputerowy, albo maszyny budowlane to ich wartość będzie podlegała podziałowi w sprawie o podział majątku wspólnego. Z kolei, małżonek zakładając spółkę cywilną tworzy z innymi wspólnikami odrębną wspólność. Wspólność powstała na podstawie spółki cywilnej jest niepodzielna. Nie ma zatem takiej sytuacji, by na skutek podziału majątku wspólnego jednego ze wspólnika, jego małżonek niebędący wspólnikiem mógł żądać podziału majątku spółki.
Małżonkowi, który nie jest wspólnikiem spółki cywilnej przysługuje roszczenie o rozliczenie wkładu, który wniósł jeden z małżonków do spółki cywilnej, a ponadto, roszczenie o wypracowany podzielony między wspólników zysk. Nie ma jednak żadnych podstaw, by małżonek, który nie jest wspólnikiem spółki cywilnej mógł domagać się rozliczenia wierzytelności związanych z majątkiem spółki, które jego małżonek może otrzymać w przypadku rozwiązania, czy likwidacji spółki. Prawa korporacyjne oraz prawa obligacyjne stanowią majątek osobisty małżonka będącego wspólnikiem spółki cywilnej.
Dopóki trwa stosunek prawny spółki wspólność łączna majątku wspólnego jest nienaruszalna (art. 863 k.c.). W skład majątku wspólnego nie wejdzie żadna wierzytelność związana z majątkiem, jaki otrzyma wspólnik po rozwiązaniu i likwidacji spółki.
Małżonek pozostający we wspólnocie majątkowej małżeńskiej, założył spółkę cywilną z poniesionym wkładem w wysokości 50 tys. zł. Gdy firma się rozwinęła, a szacowana wartość majątku spółki wyniosła 1 mln zł, drugi małżonek zażądał rozwodu i podziału majątku, w tym podziału wartości spółki. W trakcie trwania trwania postępowania, spółka zaczęła przynosić straty i w momencie dokonania podziału jej wartość wynosiła 10 tys. zł. Postanowienie sądu orzeka, że małżonek powinien podzielić się nakładem poniesionym z małżonkiem, czyli połową z kwoty nakładów 50 tys. zł. bez względu, na przeszłą i aktualną wycenę spółki. Roszczenie małżonka o podział majątku spółki cywilnej jest niezasadne.
Podział majątku małżonków będącymi wspólnikami spółki cywilnej
Spółka cywilna bez względu na to, kto jest jej wspólnikiem realizuje cele gospodarcze. Nawet, jeżeli wspólnikami spółki cywilnej są jedynie małżonkowie, to nie ma podstaw, by ich majątek zgromadzony w formie spółki cywilnej mógł podlegać podziałowi w sprawie o podział majątku wspólnego. Wspólności te, mimo że występują między tymi samymi podmiotami mają podlegają różnym reżimom prawnym i mają inne cele. Spółka cywilna ma jedynie, jak zostało wskazane powyżej, ma cel gospodarczy. Podział majątku wspólnego ma celu ochronę rodziny.
Małżonkowie, będący wspólnikami spółki cywilnej nie podzielą praw związanych ze spółką cywilną w sprawie o podział majątku wspólnego. Rozliczenie wspólników spółki cywilnej, bez względu na to, czy są małżonkami, czy nie może nastąpić dopiero po rozwiązaniu spółki lub po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego.
Dlatego odrębnie od majątku wspólnego małżonków należy potraktować prowadzoną przez nich spółkę cywilną. Z tego też względu prawa związane z prowadzeniem spółki cywilnej stanowią majątek osobisty każdego z małżonków. Przy rozwiązaniu spółki cywilnej należy także rozliczyć kontrahentów spółki cywilnej. Ponadto, samo zakończenie wspólności majątkowej małżeńskiej i dokonanie podziału majątku wspólnego nie zawsze musi oznaczać koniec prowadzenia spółki cywilnej. Może być tak, że małżonkowie decydują się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej małżeńskiej, chcą dokonać podziału majątku wspólnego, ale nadal są małżeństwem i prowadzą wspólnie spółkę cywilną.
Reasumując, bez znaczenia dla możliwości podziału spółki cywilnej w sprawie o podział majątku wspólnego jest kwestia, czy jednymi wspólnikami spółki cywilnej są małżonkowie, czy też poza nimi są jeszcze inni wspólnicy. Podział spółki cywilnej, jako odbywający się na podstawie innych przepisów prawnych, niż podział majątku wspólnego odbywa się w odrębnym postępowaniu.
Spółka cywilna jest dobrym rozwiązaniem dla małżonków poszukujących mechanizmów obrony swojej firmy, nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej, a obawiają się rozwodu i sprawy o podział majątku. Jest to mechanizm wynikający z obrony majątku osobistego wspólników, nawet gdy jest nim drugi małżonek.