Podział firmy po rozwodzie - cz. 2 - spółka z o.o.

Podział firmy po rozwodzie - cz. 1 - działalność gospodarcza

Podział firmy po rozwodzie - cz. 3 - spółka cywilna

Zakres majątku wspólnego

Na wstępie, przypomnieć należy podstawową zasadę odnoszącą się do spraw o podział majątku wspólnego małżonków. To, czy dany składnik majątku objęty jest wspólnością majątkową małżeńską zależy od czasu, w którym przedmiot ten został nabyty oraz od źródła środków przeznaczonych na nabycie tego przedmiotu. Podziałowi między małżonkami podlegają bowiem tylko składniki należące do majątku wspólnego stron.

Jeżeli jeden z małżonków posiadał udziały w spółce z o.o. przed zawarciem związku małżeńskiego, wartość udziałów nie będzie podlegała podziałowi między małżonkami, gdyż udziały te będą stanowiły majątek osobisty ich posiadacza. To, co może podlegać w tej sytuacji podziałowi, to dochody, które te udziały przyniosły w trakcie trwania wspólnoty majątkowej małżeńskiej.

Polecamy: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł

W orzecznictwie został już ugruntowany pogląd, zgodnie z którym nabycie przez jednego z małżonków udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ze środków, które pochodziły z majątku wspólnego stron, stanowią majątek wspólny małżonków (uchwała SN z 7 lipca 2016 r., III CZP 32/16). W związku z tym udziały te, a raczej ich wartość będzie podlegała podziałowi między małżonkami.

Sposób podziału udziałów w spółce z o.o. przy podziale majątku

Małżonek posiadający udziały w udziały w spółce z o.o. jest wspólnikiem spółki. Jeżeli udziały w spółce zostały nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej za środki pochodzące z majątku wspólnego małżonków, udziały te przysługują także jego małżonkowi. Nie oznacza to, że przy podziale majątku drugi małżonek zostanie automatycznie udziałowcem spółki.

Jak zatem podzielić udziały w spółce z o.o.?

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, sąd nie może przyznać małżonkowi części udziałów spółki z o.o. należące do tego małżonka, który jest wspólnikiem spółki z o.o. bez zgody małżonka, który tym wspólnikiem nie jest (postanowienie SN z 16 marca 2018 r., IV CSK 105/17).

Jeżeli małżonek nie będący wspólnikiem spółki z o.o. nie wyraża zgody na przyznanie na jego rzecz udziałów w spółce z o.o. w wyniku podziału majątku wspólnego stron, to sąd wbrew woli tego małżonka nie może przyznać mu części udziałów należących do drugiego małżonka. Małżonek, który nie jest i nie zostanie wspólnikiem sp. z o. o., zostanie spłacony w wysokości przypadających mu udziałów.

Wobec powyższego, udziały, w braku odmiennej woli małżonka niebędącego wspólnikiem, w wyniku podziału majątku wspólnego zostaną przyznane na wyłączną własność małżonkowi- wspólnikowi spółki z o.o. za stosowną spłatą drugiego małżonka.

Określenie wartości udziałów w spółce z o.o. przy podziale majątku

Wartość udziałów w spółce z o.o. powinna zostać ustalona na moment dokonania podziału majątku wspólnego stron, to jest daty wydania postawienia przez sąd o podziale majątku. Sąd nie przyjmuje wartości nominalnej udziałów w spółce z o.o., za którą jeden ze wspólników nabył udziały. 

W pierwszej kolejności wartość wyceny udziałów w spółce może zostać uzgodniona między stronami w drodze negocjacji lub mediacji. W przypadku sporu, sąd powoła biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Opinia biegłego może zostać zakwestionowana przez strony, które mogą powoływać się na wyceny wykonane przez innych specjalistów z zakresu wyceny. Opinie takie mają walor dowodu prywatnego, który co do zasady ma mniejszą moc dowodową niż opinia biegłego powołanego przez sąd. Niemniej rozbieżności i takie postępowanie dowodowe są podstawą do zakwestionowania wyceny.

Podczas sprawy o podział majątku powołany został biegły do wyceny udziałów w spółce z o. o., należących do jednego z małżonków. Wycena biegłego nie usatysfakcjonowała drugiego małżonka, który nie był zaangażowany w prowadzenie spółki, ale posiadał informacje o jej specyfice i kondycji. Małżonek ten zatrudnił detektywa gospodarczego, który pozyskał materiał dowodowy na temat nie uwzględnionych wcześniej kontaktów handlowych oraz planów ekspansji spółki. Dowody przedstawione w postaci materiału detektywistycznego wpłynęły na zwiększenie wyceny spółki, udziałów jednego z małżonków a przez to na przebieg podziału majątku.

Zatrzymanie zysku, a wycena udziałów w spółce z o. o. przy podziale majątku

Dywidenda wypłacana wspólnikom spółki z o.o. stanowi pożytki cywilne i podlega podziałowi przy podziale majątku tak samo jak wynagrodzenie małżonków. Nie zawsze wypracowanie zysku przez spółę w danym roku obrotowym wiąże się z wpłatą dywidend na rzecz wspólników. Jeżeli wspólnicy spółki z o. o. podejmą uchwałę o przeznaczeniu zysku np. na kapitał zapasowy lub rezerwowy, nie może być to podstawą na unikanie uzyskania dywidendy i jej podziału przez jednego z małżonków w sprawie o podział majątku. Zysk przeznaczony na podwyższenie kapitału zapasowego wpłynie oczywiście na wycenę spółki, a co za tym na wartość udziału podlegającemu podziałowi między małżonkami. Decyzja o tym należy do wspólników spółki lub zależy od postanowień umowy spółki z o. o.

Jeżeli spółka z o.o., w której małżonek ma udziały, które zakupił ze środków pochodzących z jego majątku osobistego, wypracowała zysk i na podstawie uchwały wspólników zadecydowano o przeznaczeniu zysku na kapitał zakładowy, to nie powstała wierzytelność, która mogłaby zostać rozliczona w sprawie o podział majątku wspólnego.