Co warto wiedzieć o amerykańskim systemie prawnym?

Natalia Teper
Adwokat amerykański
rozwiń więcej
Prawo większości stanów opiera się na brytyjskiej tradycji prawa zwyczajowego (the common law).
Prawo Stanów Zjednoczonych wywodzi się przede wszystkim z czterech źródeł. Te źródła to prawo konstytucyjne, ustawy prawne, przepisy administracyjne i tak zwane "common law" zaczerpnięte z porządku prawnego Wielkiej Brytanii (czyli prawo zwyczajowe). Konstytucja Stanów Zjednoczonych, która w zasadzie wyznacza zakres prawa federalnego (który nie może być przekroczony) jest najważniejszym źródłem prawa w USA. Tak więc Konstytucja i prawo federalne są najwyższym prawem kraju i mają przewagę nad prawem stanowym lub terytorialnym w razie konfliktu praw.

Prawo stanowe

Stany mogą przyznać swoim obywatelom szersze prawa niż te, przyznawane przez Konstytucję tak długo, jak nie naruszają one federalnych praw konstytucyjnych. W związku z tym na prawo amerykańskie składają się głównie prawa stanowe, różniące się od stanu do stanu. Stany mogą również przekazać uprawnienia prawodawcze do wielu agencji, gmin, miast, powiatów i okręgów specjalnych. Jednak wszystkie konstytucje stanowe, ustawy i przepisy (jak również wszystkie rozporządzenia i przepisy wydane przez samorządy lokalne) podlegają interpretacji sądowej.

Każde z pięćdziesięciu Stanów Amerykańskich jest właściwie samowładne, posiadając własną konstytucję, władze stanowe i sądy stanowe (łącznie ze Stanowym Sądem Najwyższym). Zatrzymują one całkowitą władzę prawodawczą do granic wyznaczonych federalną Konstytucją, prawem federalnym oraz ratyfikowanymi przez Senat umowami międzynarodowymi. Zwykle to Stanowe Sądy Najwyższe są ostatecznym interpretatorem konstytucji oraz praw stanowych. Jednakże istnieje możliwość odwołania się od ich decyzji do najwyższego organu sądowego, Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych (the Supreme Court), w przypadku, gdy dana kwestia dotyczyła materii federalnej.

Zobacz również: Jak zarejestrować w Polsce małżeństwo zawarte za granicą?

Prawo zwyczajowe

Prawo większości stanów opiera się na brytyjskiej tradycji prawa zwyczajowego (the common law). Jednakże w miarę upływu czasu, sądy stanowe oraz ciała ustawodawcze doprowadziły do zmian i modyfikacji tego prawa, tym samym dając początek współczesnemu prawu amerykańskiemu. W rezultacie prawo któregokolwiek stanu może różnić się od prawa w sąsiedzkim stanie. Dlatego jeżeli szukasz porady prawnej, ważne jest aby rozmawiać z prawnikiem posiadającym licencję na uprawianie zawodu prawnego w Twoim stanie.

Uzyskanie porady od prawnika nowojorskiego (New York) może być bezużyteczne lub wręcz szkodliwe jeżeli rozwodzisz się w New Jersey, gdyż mimo bliskości tych dwóch stanów, prawo małżeńskie bardzo się w nich różni.

Co ciekawe, warto zauważyć, że niektóre stany zachodnie, które pierwotnie należały do meksykańskich terytoriów (Arizona, Kalifornia, Nevada, Nowy Meksyk i Texas), odziedziczyły kilka unikalnych rozwiązań z prawa cywilnego, które było w mocy gdy te stany należały do Meksyku. Także w Luizjanie znaczna część prawa pochodzi od francuskiego i hiszpańskiego prawa cywilnego, ponieważ historycznie stan ten był kolonią zarówno francuską, jak i hiszpańską. Portoryko (Puerto Rico), które było kolonią hiszpańską, odziedziczyło zalążki obowiązującego wtedy hiszpańskiego prawa cywilnego. Prawo karne w obu porządkach prawnych, Luizjany i Portoryko zostało jednak uformowane przez wpływ "common law" i supremację federalnej Konstytucji.

W Portoryko w odróżnieniu od innych stanów amerykańskich, jako języka urzędowego i sądowego używa się nie angielskiego, lecz hiszpańskiego.

Zobacz również: Jak zawrzeć związek małżeński za granicą?

Prawo proceduralne i prawo rzeczowe

Podsumowując prawo amerykańskie, można napisać że tak naprawdę dzieli się ono na prawo proceduralne i prawo rzeczowe.

Prawo proceduralne jest podzielone na prawo regulujące postępowania karne i postępowania cywilne (regulując procesy we wszystkich postępowaniach sądowych dotyczących sporów między osobami prywatnymi).

Prawo rzeczowe jest właśnie tym prawem które większość ludzi uważa i zna jako właściwe prawo. Składa się ono z rzeczywistej istoty prawa, czyli definicji które określają legalne prawa i obowiązki, i ustalają co stanowi akt naruszający te prawa i obowiązki.

Chociaż prawo rzeczowe samo z definicji jest ogromne, pięć głównych dziedzin które w istocie stanowią amerykańskie prawo to: prawo konstytucyjne, prawo karne, prawo o zobowiązaniach umownych, prawo cywilne (czyny niedozwolone) i prawo własnościowe. Upraszczając temat, inne dziedziny prawne są kombinacją wymienionych powyżej dziedzin.

Na przykład w prawie rodzinnym, przemoc rodzinna może być czynem karalnym poprzez prawo karne lub cywilne, podział majątku odnosi się do prawa własnościowego, a umowy przedślubne są po prostu umową (kontraktem).

Informacje podane służą jedynie celom informacyjnym i nie stanowią porady prawnej. Zastrzegam że chociaż podjęłam wszelkie starania aby informacje były prawidłowe i pełne, jednak informacje znalezione na stronie internetowej nigdy nie zastąpią rozmowy z radcą prawnym (adwokatem).

Zobacz również serwis: Rozwody

Prawo
Wigilia wolna od pracy w praktyce nie dla wszystkich pracowników. Oto dlaczego szef-pracoholik jest groźny dla całej firmy
22 gru 2025

Zgodnie z przepisami od 2025 roku 24 grudnia jest w Polsce dniem ustawowo wolnym od pracy. Wolna Wigilia przez wielu jest oceniana jako gest troski o pracowników, ukłon w stronę work-life balance i odpowiedź na realne potrzeby ludzi. W publicznej debacie jednak rzadko mówi się to tym, jak ta decyzja wpływa na liderów. Bo choć zespoły szybciej myślą o barszczu i choince, dla kadry zarządzającej święta to często jeden z najbardziej intensywnych i obciążających momentów w roku. To właśnie liderzy wykonują w tym czasie ogromną, niewidzialną pracę.

Jawność płac - początek zmian 24 grudnia 2025 r. Co naprawdę się zmienia teraz, co za pół roku a co jeszcze później?
22 gru 2025

W Wigilię 24 grudnia 2025 r. wchodzą w życie pierwsze zmiany kodeksu pracy dotyczące przejrzystości wynagrodzeń w procesie rekrutacyjnym. Pracodawcy będą musieli przekazywać kandydatom informację o proponowanym wynagrodzeniu (kwocie lub przedziale) oraz stosować neutralny język w ofertach pracy. Kolejne rozwiązania wynikające z unijnej dyrektywy o równości wynagrodzeń mają zostać wdrożone w prawie krajowym do 7 czerwca 2026 r., przy czym część obowiązków (np. raportowanie) będzie uruchamiana etapami w kolejnych latach.

Nowa ulga dla posiadaczy studni, która wzbudza kontrowersje – „jak tylko ludzie dowiedzą się o tym, że procedujemy taką ustawę, to od jutra u nas będą kopali następne studnie”. Kto ostatecznie zostanie zwolniony z opłaty i będzie mógł uniknąć nawet 60 tys. zł kary?
22 gru 2025

W dniu 17 października 2025 r., do Sejmu został wniesiony poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – prawo wodne, który zakłada czasowe zwolnienie z opłaty legalizacyjnej za urządzenie wodne wykonane bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia wodnoprawnego oraz warunkowe zwolnienie z przewidzianych w ustawie kar pieniężnych. Oszacowano, że na rozwiązaniu przewidzianym w projekcie, może skorzystać nawet 40 tys. gospodarstw rolnych, jednak – nie tylko rolnicy będą mogli bezkosztowo zalegalizować swoje studnie. Ten aspekt wzbudził niemałe kontrowersje podczas posiedzenia sejmowej Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej.

Prezenty stanowią nawet do 40 proc. świątecznych wydatków większości Polaków [BADANIE]
22 gru 2025

Polacy wskazują, jaką część ich bożonarodzeniowego budżetu stanowią wydatki na prezenty. Spośród 10 wariantów odpowiedzi najczęściej wybierane są przedziały 20-30% oraz 30-40% – odpowiednio 18,5% i 18,2%. Na trzecim miejscu jest zakres 40-50%, podawany przez 12,9% rodaków. Na czwartej pozycji widać 10-20% – 11,3% wskazań. Z kolei 10,2% ankietowanych jest niezdecydowanych. 8,4% respondentów deklaruje 50-60%. Natomiast 6,6% badanych nie kupuje żadnych prezentów.

Alimenty, gdy rodzic nie pracuje. Ile wynoszą?
22 gru 2025

Przepisy nie określają wprost ile powinny wynosić alimenty, jeżeli rodzic pozostaje bez zatrudnienia. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera jednak ważne zasady. Czy możliwe jest zatem zaprzestanie płacenia alimentów, jeśli brakuje stałej pracy?

Przekazanie pracownikowi informacji o warunkach pracy i płacy to za mało. Jakie jeszcze obowiązki obciążają pracodawcę?
22 gru 2025

Choć co do zasady strony stosunku pracy są równe, to jednak z uwagi na jego charakter i fakt, że pracodawca jest podmiotem profesjonalnym, na gruncie prawa pracy zapewniono szereg narzędzi, które umacniają pracownika i zapewniają realizację przysługujących mu praw. Dotyczy to w szczególności informowania o warunkach pracy.

Nie każdego zatrudnianego pracownika trzeba skierować na badania. Dlaczego? Przepisy jasno to wskazują
21 gru 2025

Aby pracodawca zgodnie z przepisami mógł dopuścić zatrudnianego pracownika do pracy, ten musi legitymować się wymaganym orzeczeniem lekarskim o braku przeciwskazań do jej wykonywania. Jednak ta zasada nie obowiązuje w każdym przypadku. Dlaczego?

Od grudnia uważaj na dane udostępniane w czasie rekrutacji. Przepisy się zmieniają, a mało kto zwraca na to uwagę
20 gru 2025

Katalog danych, których udostępnienia można żądać od kandydata przed zatrudnieniem jest ograniczony. W grudniu 2025 r. w tym zakresie zajdzie też jedna mała, ale niezwykle istotna zmiana. Mało się o niej mówi, a wiele osób w ogóle nie zwraca na to uwagi.

Gorzka niespodzianka dla korzystających z kominków i centralnego ogrzewania. Można zapłacić wysoką grzywnę
21 gru 2025

Jak co roku wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego ponownie da się wyczuć duszący zapach dymu unoszącego się z kominów. Niestety, nie każdy korzysta wyłącznie z dozwolonych paliw, powodując tym samym smog oraz zwiększając zanieczyszczenie powietrza. Osoby, które wrzucają do pieców i kominków śmieci, muszą liczyć się z dotkliwymi karami.

Czy w tym roku na Wigilię obowiązuje zakaz sprzedaży żywego karpia? Czy grożą za to kary? Co mówią przepisy?
20 gru 2025

Co roku przed świętami Bożego Narodzenia wraca debata o sprzedaży żywych karpi. Istnieje grono zwolenników tradycji, a także ich przeciwników. Czy w 2025 roku obowiązują jakieś nowe przepisy zakazujące handlu żywymi karpiami? Jakie kary ewentualnie grożą za łamanie prawa? Sprawdzamy aktualny stan prawny i wyjaśniamy na co zwrócić uwagę podczas rybnych świątecznych zakupów.

pokaż więcej
Proszę czekać...