Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytania PAP poinformowało, że wyznaczenie zamiennika WIBOR nastąpi w formie rozporządzenia, który wyda Minister Finansów i Gospodarki. Resort nie wyklucza także ujemnego wskaźnika (spreadu) korygującego dla zamiennika WIBOR przy wcześniej zawartych umowach kredytowych.
- POLSTR zastąpi WIBOR
- Minister Finansów i Gospodarki wyda rozporządzenie, w którym POLSTR zastąpi WIBOR we wcześniej zawartych umowach i instrumentach finansowych, odnoszących się do WIBOR-u
- Spread korygujący
- Inna możliwość: wyznaczenie jako zamiennika WIBOR 3M i 6M wskaźnika POLSTR 1M
- Historia tzw. reformy wskaźników. W 2028 roku ma nie być już WIBOR-u w żadnych umowach ani instrumentach finansowych
- Podstawa prawna zastępowania w umowach kredytu hipotecznego WIBOR-u przez POLSTR z korygującym spread-em. Minsterstwo Finansów pracuje nad nową ustawą
POLSTR zastąpi WIBOR
Od pewnego czasu realizowany jest proces reformy wskaźników referencyjnych, służących do ustalania oprocentowania m.in. kredytów hipotecznych. Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych wyznaczyła wskaźnik POLSTR (Polish Short Term Rate) jako ten, który zastąpi WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate)w roli głównego wskaźnika referencyjnego.
Narodowy Bank Polski "Raporcie o stabilności systemu finansowego" z grudnia 2025 r. ocenił, że reforma wskaźników referencyjnych odnotowuje postępy, a prace nad przygotowaniem konwersji wskaźnika WIBOR na nowy wskaźnik POLSTR na polskim rynku są intensywne. "Począwszy od września 2025 r. POLSTR stał się wskaźnikiem referencyjnym zgodnie z BMR. WIBOR pozostaje kluczowym wskaźnikiem referencyjnym na krajowym rynku finansowym do czasu zakończenia reformy. Zakłada się gotowość do zaprzestania opracowywania i publikacji WIBOR i WIBID z końcem 2027 r." - wskazuje NBP.
Zdaniem NBP kluczowym elementem powodzenia reformy wskaźników referencyjnych jest "niepodważalna jakość danych wejściowych wskaźnika POLSTR". Dlatego - w ocenie NBP - "priorytetem powinno być zapewnienie, że dane przekazywane przez banki na potrzeby kalkulacji tego wskaźnika są wiarygodne i wolne od błędów".
Minister Finansów i Gospodarki wyda rozporządzenie, w którym POLSTR zastąpi WIBOR we wcześniej zawartych umowach i instrumentach finansowych, odnoszących się do WIBOR-u
Wprowadzenie nowego wskaźnika referencyjnego m.in. do umów kredytowych ma odbyć się rozporządzeniem. Pojawiają się głosy, że wyznaczenie nowego wskaźnika powinno zostać zapisane w ustawie, jednak z odpowiedzi Ministerstwa Finansów dla Polskiej Agencji Prasowej wynika, że to rozwiązanie zostało odrzucone.
„(…) Delegacja ustawowa była przedmiotem analiz w ramach szerokiego i ściśle uregulowanego procesu legislacyjnego, co można zweryfikować na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Obowiązujące przepisy prawne (…) ustanawiają także ministra właściwego do spraw instytucji finansowych (MFiG) jako krajowy właściwy organ państwa członkowskiego uprawniony do wyznaczenia zamiennika, zgodnie z art. 23c unijnego Rozporządzenia BMR (…). Aktualnie nie przewiduje się zatem innego rozwiązania, jak wyznaczenie zamiennika w drodze rozporządzenia, co wprost wynika z powszechnie obowiązujących przepisów prawnych (…)” – napisało Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytania PAP.
Zasadnicza różnica między WIBOR a POLSTR
Rozporządzenie BMR (Benchmark Regulation) to unijna regulacja, która ustanawia ramy prawne dla tworzenia i nadzoru nad wskaźnikami referencyjnymi. Wśród celów rozporządzenia była m.in. poprawa jakości wskaźników, czyli oparcie ich na rzeczywistych danych transakcyjnych.
Dlatego też wskaźnik POLSTR oparty jest na rzeczywistych danych o transakcjach przeprowadzonych przez cały dzień, dokonanych na depozytach typu overnight, które następnie są przeliczane „na przyszłość”.
Inaczej jest w przypadku wskaźników takich jak WIBOR, gdzie pod uwagę brane są zarówno rzeczywiste transakcje (choć dotyczy to transakcji w określonym czasie w ramach tzw. fixingu), jak i prognozy (gdy nie ma transakcji w danym zakresie czasowym).
„(…) Zamiennik wskazany w rozporządzeniu MFiG będzie miał zatem zastosowanie do już zawartych (a nie nowych) umów i instrumentów finansowych, które odnoszą się do wskaźnika WIBOR (…), którego opracowywanie zostanie zaprzestane, i nie mają żadnych, bądź mają niewłaściwe klauzule awaryjne oraz nie zostały pomyślnie renegocjowane. Istotą wyznaczenia zamiennika (o ile, zgodnie z ustawową procedurą, jego wyznaczenie zostanie uznane za konieczne) jest zachowanie ciągłości obowiązujących umów i instrumentów, co jest działaniem prostabilnościowym (…)” – poinformował resort finansów.
Chodzi o to, że część instytucji finansowych w umowach kredytowych już zapisała możliwość zmiany wskaźnika referencyjnego w sytuacji, kiedy dojdzie do zaprzestania publikacji WIBOR. Jednak duża liczba umów nie posiada takich zapisów. I choć umowy takie mogą zostać aneksowane w zakresie stosowania, to w sytuacji, gdy nie dojdzie to takiego porozumienia między stronami, dojdzie do zamiany wskaźnika drogą rozporządzenia.
„W pierwszej kolejności, w każdym przypadku zachowana jest zatem zasada swobody umów (to strony decydują o wyborze wskaźnika zastępczego podpisując daną umowę wraz z odpowiednią klauzulą awaryjną bądź aneks do umowy). Zakres zastosowania zamiennika wynika wprost z bezpośrednio obowiązującego unijnego Rozporządzenia BMR – ustawodawstwo krajowe nie może go modyfikować” – czytamy w odpowiedzi Ministerstwa Finansów.
Spread korygujący
Rozporządzenie ministra finansów i gospodarki nie tylko będzie dotyczyć wyznaczenie nowego wskaźnika referencyjnego, który zastąpi WIBOR w umowach, ale także dodatkowego tzw. spreadu korygującego. Chodzi o uniknięcie sytuacji, kiedy wskutek zmiany wskaźnika dochodzi do wyraźnej zmiany wysokości wyliczanych na jego podstawie np. rat kredytowych, wskutek czego klient musi płacić więcej niż do tej pory (jeśli nowy wskaźnik jest wyższy) lub bank uzyskuje niższe wpływy z rat (jeśli nowy wskaźnik jest wyższy). I o ile sam wskaźnik oraz wysokość spreadu korygującego ma zostać wyznaczony rozporządzeniem, to rząd zamierza ustawowo zapisać, że spread może stanowić trzeci – poza wskaźnikiem referencyjnym oraz marżą banku – element oprocentowania kredytu hipotecznego. Taki zapis ma zostać wprowadzony do prawa przez ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu rozwoju rynku finansowego oraz zwiększenia stabilności finansowej na tym rynku, która została już wpisana do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.
„(…) taki spread był już wyznaczony chociażby dla zamienników za LIBOR CHF. Jego dodawanie do zamiennika przewidują przepisy Rozporządzenia BMR. Chcemy, aby wypracowane ostatecznie rozwiązania były zgodne z tymi, które są powszechnie znane, stosowane i uznane przez rynki na całym świecie. Spread, który będzie mógł zostać ostatecznie wskazany w rozporządzeniu MFiG, będzie najpierw zaproponowany przez KNF w stanowisku, a następnie szczegółowo analizowany przez Komitet Stabilności Finansowej (…), który wyda rekomendację w tym zakresie” – czytamy w odpowiedziach MF.
W dotychczas stosowanych umowach kredytu o oprocentowaniu zmiennym, które są oparte o wskaźnik WIBOR, zazwyczaj stosuje się wskaźnik trzymiesięczny, czyli WIBOR 3M, ewentualnie – choć rzadziej – wskaźnik sześciomiesięczny (WIBOR 6M).
Ze względu na fakt, że POLSTR oparty jest na rzeczywistych transakcjach, oznacza to, że analogiczne odmiany tego wskaźnika dla tych okresów są obecnie wyższe niż WIBOR 3M czy WIBOR 6M.
Na przykład WIBOR 3M z 17 grudnia 2025 r. miał wysokość 4,04 proc., tymczasem POLSTR 3M – prawie 4,22 proc., a więc był wyższy o 0,17 pkt. proc.
WIBOR 6M tego samego dnia miał wartość 3,92 proc., podczas gdy POLSTR 6M wynosił prawie 4,57 proc., a więc różnica wynosiła 0,65 pkt. proc.
Gdyby doszło do zamiany wskaźników na zasadzie analogii – czyli POLSTR 3M zastąpiłby WIBOR 3M itd., to dla klientów banków oznaczałoby to podwyżkę raty. To zaś sugeruje, że w takim przypadku powinien zostać zastosowany ujemny spread korygujący.
„Spread może być dodatni, zerowy, ujemny - w zależności od wyliczeń różnic między wskaźnikiem zastępowanym a zastępującym oraz momentu zamrożenia spreadu. W swoich działaniach chcemy pozostać spójni z analogicznymi procesami, co wzmacnia przewidywalność i wiarygodność polskiego rynku wśród inwestorów oraz instytucji międzynarodowych” – wyjaśnia Ministerstwa Finansów. – „Procedura prawna wyznaczenia zamiennika została skonstruowana tak, żeby ze względu na wagę tematu i skalę stosowania wskaźnika, zaangażować w nią wszystkie instytucje sieci bezpieczeństwa finansowego – by wypracowane ostatecznie rozwiązanie było słuszne i najbardziej optymalne” – precyzuje resort finansów.
Inna możliwość: wyznaczenie jako zamiennika WIBOR 3M i 6M wskaźnika POLSTR 1M
Innym rozwiązaniem byłoby wyznaczenie jako zamiennika WIBOR 3M i 6M wskaźnika POLSTR 1M. O tym, że to powinien być wskaźnik preferowany w umowach, mówił w czwartek prezes Związku Banków Polskich i przewodniczący Narodowej Grupy Roboczej ds. reformy wskaźników referencyjnych Tadeusz Białek.
- Tak jak przy WIBOR-ze mieliśmy najczęściej do czynienia z 3-miesięcznym tenorem, tak na pewno przy POLSTR będziemy mieć do czynienia w większości z jednomiesięcznym tenorem – powiedział Tadeusz Białek podczas konferencji ZBP. - Podkreślam jeszcze raz, dzisiaj nie mogę z całą pewnością powiedzieć, że tak będzie, ale prace ku temu zmierzają, aby był to jednomiesięczny tenor – mówił także.
Zastrzegł jednak, że jeśli chodzi o zamianę wskaźnika w starych umowach, to „jaki tam będzie tenor przyjęty, jeszcze za wcześnie, żeby o tym mówić”.
Wskaźnik POLSTR 1M wynosił 17 grudnia 3,9 proc., a więc był jedynie nieznacznie niższy od wskaźnika WIBOR 3M i prawie na takim samym poziomie jak WIBOR 6M.
Historia tzw. reformy wskaźników. W 2028 roku ma nie być już WIBOR-u w żadnych umowach ani instrumentach finansowych
Prace nad reformą wskaźników na świecie zaczęły się po tym, jak wykryto manipulacje globalnych banków na wskaźniku LIBOR. Wtedy zdecydowano się na przejście na tzw. wskaźniki risk free, a więc oparte na rzeczywistych transakcjach, bez uwzględniania m.in. prognoz. W efekcie w UE przyjęte zostało rozporządzenie BMR, które wskazało tego typu wskaźniki jako preferowane.
Pod koniec kwietnia 2022 r. ówczesny premier Mateusz Morawiecki zapowiadał plan pomocy kredytobiorcom. Jednym z jego elementów było zastąpienie WIBOR-u „bardziej przejrzystym, transparentnym i sprawiedliwym mechanizmem kalkulowania kosztów kredytu”. Celem było, by nowy wskaźnik obowiązywał od początku 2023 r. i bazował na depozytach overnight. Rozwiązanie to miało być „znacząco bardziej korzystne dla wszystkich kredytobiorców”, a z przedstawionej wówczas prezentacji wynikało, że spowoduje spadek wysokości rat kredytobiorców w sumie o około 1 mld zł.
Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych (NGR) została powołana w 2022 r. w związku z reformą wskaźników referencyjnych w Polsce. Jej celem jest przygotowanie „mapy drogowej” oraz harmonogramu działań służących sprawnemu i bezpiecznemu wdrożeniu poszczególnych elementów procesu prowadzącego do zastąpienia wskaźnika referencyjnego stopy procentowej WIBOR nowym wskaźnikiem referencyjnym. W pracach grupy udział biorą przedstawiciele m.in. MF, NBP, KNF, BFG, PFR, GPW oraz wiodących banków komercyjnych.
W trakcie prac Grupy nad reformą wskaźników najpierw wybrano inny indeks – WIRON, który oparty był na depozytach instytucji finansowych oraz dużych firm. W ubiegłym roku po przeglądzie propozycji indeksów podjęto decyzję o rezygnacji z WIRON-u na rzecz POLSTR. Grupa wypracowała tzw. mapę drogową, zgodnie z którą od stycznia 2028 r. na rynku nie powinno być żadnych umów opartych na WIBOR-ze.
Marek Siudaj, Jacek Stankiewicz (PAP)
ms/ malk/
Podstawa prawna zastępowania w umowach kredytu hipotecznego WIBOR-u przez POLSTR z korygującym spread-em. Minsterstwo Finansów pracuje nad nową ustawą
Ministerstwo Finansów przygotowuje podstawę prawną, która umożliwi wyrównanie w już istniejących umowach o kredyt hipoteczny zmiany związanej z reformą wskaźników referencyjnych. 16 grudnia 2025 r. w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów opublikowano założenia projekty nowelizacji niektórych ustaw w celu rozwoju rynku finansowego oraz zwiększenia stabilności finansowej na tym rynku. Projekt ten miałby zostać przyjęty przez rząd w III kwartale 2026 r.
Jedną z nowości wprowadzanych tą ustawą mają być zmiany dot. reformy wskaźników referencyjnych w Polsce. WIBOR ma być zamieniony na nowy wskaźnik – POLSTR. WIBOR jest wskaźnikiem opartym co do zasady na realnych transakcjach, choć nie tylko. Jego częścią są też tzw. kwotowania wiążące i modelowe, czyli stawki, po jakich banki biorące udział w wyznaczaniu wskaźnika byłyby gotowe złożyć oraz przyjąć depozyt od innego uczestnika tego procesu lub na rynku bazowym. Zastępujący go POLSTR ma być oparty wyłącznie na realnych transakcjach na rynku międzybankowym - depozytach overnight (krótkoterminowych depozytach na jedną noc).
Zamianie wskaźników towarzyszy tzw. spread korygujący, czyli parametr dodawany do nowego wskaźnika, by wyrównać go do dotychczasowego. Celem jest, by zamiana była neutralna dla wszystkich stron rynku finansowego, zarówno banków, jak i konsumentów.
Ministerstwo Finansów zauważyło, że w aktualnych przepisach prawnych nie ma wyraźnego wskazania statusu prawnego spreadu korygującego w umowie kredytu hipotecznego. Obecnie minister właściwy ds. instytucji finansowych (czyli obecnie: minister finansów i gospodarki) przy wydawaniu rozporządzenia wyznaczającego nowy wskaźnik, określi w nim jednocześnie również korektę spreadu, istotne zmiany dostosowawcze oraz datę rozpoczęcia zamiennika.
Kwestia stosowania tej korekty budzi jednak wątpliwości w przypadku umów o kredyt hipoteczny; prawo obecnie mówi, że - o ile nie uzgodniono stałej stopy oprocentowania - to ustala się je jako wartość wskaźnika referencyjnego i wysokości marży, czyli na podstawie dwóch elementów. Rozporządzenie ministra wprowadziło by trzeci element, czyli spread korygujący, co „może doprowadzić do ryzyka kwestionowania ważności zastosowania tej korekty jako sprzecznej z przepisami”.
Dlatego konieczne jest wprowadzanie w ustawie podstawy prawnej zastępowania w umowach o kredyt hipoteczny wartości wskaźnika referencyjnego, dla którego określono zamiennik, wartością zamiennika i korektą spreadu. Szczegóły tych zapisów poznamy dopiero w samym projekcie tej ustawy, który na razie nie został opublikowany.
Źródło: Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu rozwoju rynku finansowego oraz zwiększenia stabilności finansowej na tym rynku (UC132)