Wprowadzenie do tematu prekluzji w sprawach o podział majątku oraz pierwsza część wpisu „Podział majątku – o jakich roszczeniach pamiętać? [spłata długów]” znajduje się tutaj, drugą część wpisu „Podział majątku – o jakich roszczeniach pamiętać? [posiadanie rzeczy należących do majątku wspólnego]” można przeczytać tutaj, a trzecią „Podział majątku – o jakich roszczeniach pamiętać?
[pobrane pożytki i dochody z rzeczy] tutaj.
Rozliczenie poczynionych nakładów na majątek wspólny
Roszczeniem, którego istnienie oraz konieczność zgłoszenia w sprawie o podział majątku należy rozważyć jest roszczenie o dokonanie rozliczenia poczynionych przez małżonków nakładów z majątków osobistych na majątek wspólny. Także i to roszczenie objęte jest prekluzją, tj. po zakończeniu sprawy o podział majątku nie będzie możliwe już jego dochodzenie w innym postępowaniu.
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)
Jakiego okresu dotyczy rozliczenie?
Rozliczeniu w sprawach o podział majątku, na podstawie art. 45 k.r.o., podlegają nakłady poczynione w czasie trwania wspólności ustawowej. Wspólność istnieje do czasu wprowadzenia (w drodze umowy lub orzeczenia sądu) ustroju rozdzielności majątkowej lub do czasu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód.
Rozliczeniu na podstawie tego przepisu nie podlegają nakłady, wydatki i długi zaspokojone w okresie od ustania wspólności majątkowej do chwili podziału majątku. Mogą one jednak zostać rozliczone w oparciu o inną podstawę prawną – np. art. 207 k.c. lub 415 k.c.
Czym są wydatki i nakłady na rzecz?
Niestety brak jest definicji ustawowej pojęć wydatki i nakłady, jednak przyjmuje się, że:
- wydatki to koszty związane z nabyciem rzeczy
- nakłady to koszty związane z ulepszeniem, naprawą, modernizacją lub konserwacją rzeczy
Jakie wydatki i nakłady na majątek wspólny nie podlegają rozliczeniu?
Rozliczeniu nie podlegają wydatki i nakłady zużyte w celu zaspokajania rodziny. Problematyczne pozostaje jednak ustalenie, które z wydatków i nakładów służą zaspokajaniu potrzeb rodziny. Dla przykładu - wykonanie kuchni we wspólnym mieszkaniu, której do tej pory nie było i będzie z niej korzystała cała rodzina może być uznane za nakład w celu zaspokajania potrzeb rodziny. Inna ocena tegoż samego remontu będzie możliwa do poczynienia, w sytuacji gdy zaraz po remoncie małżeństwo się rozstało i z nakładu „korzystało” tylko to drugie – wtedy trudno mówić o zużyciu nakładu na potrzeby rodziny. Sytuacja jeszcze bardziej się jednak skomplikuje, gdy z kuchni korzystać będzie jeden małżonek i wspólne dzieci… Dokonanie oceny w tym zakresie zawsze będzie zależało od konkretnego stanu faktycznego danej sprawy.
Wyjątkowo nawet i takie nakłady i wydatki, które zużyte zostały w celu zaspokajania potrzeb rodziny mogą być rozliczone, ale tylko w sytuacji gdy zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności majątkowej.
Jak ustalić wysokość poczynionych nakładów i wydatków?
Wartość nakładów może być wyliczona z uwzględnieniem ich nominalnej wartości (szczególnie przy rozliczaniu spłaty kredytów), a sąd może następnie dokonać waloryzacji świadczeń. Wartość ta może być także wyliczona poprzez porównanie wartości przedmiotu przed poczynieniem nakładu oraz po jego poczynieniu (chodzi o ustalenie o ile zwiększyła się wartość przedmiotu po dokonaniu nakładu).
Warto pamiętać, że zwiększenie wartości (zarówno co do zasady, jak i co do wysokości) będzie badane na chwilę ustania wspólności majątkowej. Szczególnego znaczenia nabierze ta zasada w sprawach, w których małżonkowie przez wiele lat pozostają w separacji faktycznej, ale łączy ich nadal wspólnota. Niemiłym zaskoczeniem dla małżonka czyniącego nakład może być ustalenie sądu, że z uwagi na upływ np. 20 lat nakład się zamortyzował i w ogóle nie będzie podlegał rozliczeniu lub będzie możliwe jego rozliczenie w niewielkim zakresie. Przemawia to oczywiście za formalizowaniem w odpowiednim czasie rozstania małżonków, ponieważ utrzymywanie nawet długoletniej separacji faktycznej będzie mogło znacząco wpływać na możliwość rozliczenia nakładów i wydatków.
Ustalenia małżonków wpływające na ogólne zasady dokonywania rozliczeń
To małżonkowie są dysponentami przysługujących im roszczeń i od nich tak naprawdę zależy, które wydatki i nakłady zostaną rozliczone oraz jaka zostanie przyjęta ich wartość. Sprawdzi się to jedynie w sprawach, w których małżonkowie są w stanie się porozumieć - mogą oni nawet wtedy zgodnie postanowić, że dany wydatek lub nakład jest zwolniony z obowiązku zwrotu czy rozliczenia.
Orzeczenie sądu
Oczywiście najwięcej kłopotów jest w sprawach, w których małżonkowie są tak silnie skonfliktowani, że zamierzają nawet rozliczać wydatki poczynione na pościel i kosz na pranie (a zdarzają się takie sprawy!). Wtedy decyzje podejmuje sąd rozpoznający sprawę – ustala jakie zostały poczynione nakłady i wydatki pomiędzy masami majątkowymi istniejącymi w małżeństwie, a następnie ustala ich wartość podlegającą rozliczeniu.
Ważne jednak jest to, że sąd nie podejmie sam działań z urzędu, rozliczenie nakładów i wydatków na majątek wspólny następuje jedynie na wniosek małżonków i to zgłoszony w pierwszej instancji! Co więcej, małżonek zainteresowany dokonaniem rozliczenia, we wniosku nie tylko musi zgłosić odpowiednie żądanie oraz dowody potwierdzające poczynienie nakładu na konkretny przedmiot należący do majątku wspólnego, ale także musi wskazać jakiej kwoty się domaga. Z tych względów, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie i przedstawienie dowodów i twierdzeń zgłaszanych już na etapie inicjowania postępowania, tj. składania wniosku o podział majątku.
Metody rozliczenia wydatków i nakładów
W zasadzie są dwie metody dokonywania rozliczeń przyjmowane przez sądy (przy czym rozliczenia są tożsame):
- ustala się wartość majątku wspólnego, następnie odejmuje się wartość ustalonych nakładów, które przechodzą na rzecz czyniącego nakłady, zaś wartość netto (po odjęciu nakładów) majątku wspólnego dzielona jest pomiędzy uczestników według przysługujących im udziałów
- ustala się wartość majątku wspólnego, która jest dzielona pomiędzy uczestników według przysługujących im udziałów, a następnie zasądza się na rzecz małżonka czyniącego nakład od tego drugiego wartość połowy poczynionego nakładu na majątek wspólny
Każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnej analizy istniejących roszczeń, możliwych twierdzeń i koniecznych dowodów na ich poparcie. Warto jednak poświęcić czas, aby zabezpieczyć swoje interesy na przyszłość.
Polecamy serwis: Podział majątku