Nieruchomość w spadku
Po stracie bliskiej osoby lub kogoś z dalszej rodziny, nierzadko pojawiają się problemy z pozostawionym majątkiem, w szczególności jeśli dotyczy to nieruchomości (domu lub mieszkania). Powstaje wówczas wiele pytań odnośnie dziedziczenia, zwłaszcza kiedy nie pozostawiono testamentu.
Stan prawny nieruchomości znajdującej się w spadku zawsze wymaga uregulowania. Bierność spadkobiercy doprowadzić może do sytuacji, w której ograniczone będzie jego uprawnienie do rozporządzania nieruchomością. Co zrobić, gdy wszystko wskazuje na to, że otrzymaliśmy w spadku nieruchomość?
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)
Kolejność dziedziczenia
Po śmierci któregoś z rodziców w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku jego dzieci oraz małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji, gdy przed śmiercią małżonka w jego małżeństwie obowiązywał ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej - to żyjący małżonek zachowa własny udział w majątku wspólnym w wysokości 1/2 , natomiast dziedziczeniu ustawowemu (zgodnie z powyższymi zasadami) podlegać będzie udział przypadający zmarłemu małżonkowi, również w wysokości 1/2 (w założeniu, że udziały małżonków w majątku wspólnym były równe).
Przykład: jeżeli spadkodawca pozostawał w małżeństwie i miał dwójkę dzieci, to po jego śmierci nieruchomość wchodząca w skład majątku wspólnego zyska następujących właścicieli w częściach ułamkowych: żyjący małżonek 4/6 udziału oraz dzieci po 1/6 udziału.
- W przypadku braku dzieci spadkodawcy, powołani są do spadku z ustawy są jego małżonek oraz rodzice;
- Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
To duży skrót kolejności dziedziczenia ustawowego, mieć należy jednak na względzie, że w danych okolicznościach spadkobierca w spadku uzyskać może ułamkową część prawa własności nieruchomości, nie natomiast pełne do niej prawo.
Akt poświadczenia dziedziczenia, stwierdzenie nabycia spadku
Do ustalenia kręgu spadkobierców dojść może na dwa sposoby:
1. Szybszym oraz łatwiejszym jest udanie się wszystkich potencjalnych spadkobierców do notariusza, który zgodnie z regułami prawa spadkowego sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. W dokumencie tym szczegółowo zostaną wskazane udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Forma ta występuje w obrocie prawnym od 01 marca 2009 r. Należy jednak pamiętać, że w kancelarii notarialnej stawić się muszą jednocześnie wszyscy spadkobiercy i muszą być oni zgodni co do sposobu dziedziczenia oraz wysokości przypadających udziałów w spadku.
Obecnie za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz pobiera opłatę w wysokości 50 zł bez względu na wartość spadku, oraz dodatkowo 100 zł za sporządzenie protokołu poprzedzającego wydanie aktu poświadczenia. Informacje o sporządzonym akcie poświadczenia dziedziczenia zamieszcza się w rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną. Akt taki spełnia ma taką samą moc jak postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
2. Alternatywą dla aktu poświadczenia dziedziczenia jest sądowe stwierdzenia nabycia spadku. Droga ta jest wybierana w sytuacji, gdy występuje spór co do kręgu spadkobierców bądź wysokości przypadających udziałów, lub też gdy spadkobiercy są nieznani. Wówczas to sąd, w drodze postępowania nieprocesowego, ustala krąg spadkobierców oraz określa przypadające im udziały w spadku.
Koszty sądowego postępowania spadkowego obejmują opłatę stałą w kwocie 100 złotych pobieraną od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Dodatkowo zapłacimy 5 złotych za wpis do Rejestru Spadkowego.
Polecamy serwis: Spadek u notariusza
Obowiązki nowego właściciela nieruchomości
Uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia bądź postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie oznacza końca obowiązków spadkobiercy. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, zmianę właściciela należy wpisać do księgi wieczystej. W tym celu spadkobierca powinien złożyć wniosek o wpis prawa własności do księgi wieczystej. Wniosek taki składa się na specjalnym formularzu („KW-wpis”), podlega on opłacie stałej w wysokości 200 zł.
Właściciel, którego prawo własności nieruchomości zostało wpisane do księgi wieczystej, korzysta z instytucji zwanej rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych.
Jeżeli jednak spadkobierca zwleka z ujawnieniem swojego prawa własności w księdze wieczystej, musi liczyć się z pewnymi konsekwencjami. Sądy spadku oraz notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta. W razie otrzymania zawiadomienia, sąd z urzędu dokonuje wpisu ostrzeżenia, że stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej stał się niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Zawiadomienie o wpisie ostrzeżenia zawiera pouczenie o obowiązku złożenia wniosku o ujawnienie prawa własności w terminie miesiąca od daty doręczenia zawiadomienia. Sąd może wymierzyć opieszałemu właścicielowi grzywnę w wysokości od 500 do 10 000 zł w celu spowodowania ujawnienia prawa własności. W razie ujawnienia prawa własności nieruchomości, grzywny nieuiszczone mogą być umorzone w całości lub części.
Podatek od spadków i darowizn
Należy pamiętać o opłaceniu podatku od spadków i darowizn, uwzględniającego wartość odziedziczonej nieruchomości. W określonych w ustawie przypadkach (art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn) skorzystać można z ulgi mieszkaniowej polegającej na tym, że w przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie w drodze dziedziczenia - nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.
Sprzedaż odziedziczonej nieruchomości
Przepisy podatkowe, które obowiązują od 1 stycznia 2019 r. przewidują, że odziedziczoną nieruchomość można sprzedać bez konieczności zapłaty podatku dochodowego, jeżeli upłynęło 5 lat, liczonych od daty jej nabycia przez spadkodawcę.
Wcześniej sprzedaż odziedziczonych nieruchomości (ich części lub udziału w nieruchomości) przed upływem 5 lat od ich odziedziczenia przez spadkobiercę zawsze wiązała się z obowiązkiem.
Różnica pomiędzy obydwoma wyżej przywołanymi stanami prawnymi polega zatem na tym, że obecnie spadkobierca może sprzedać nieruchomość bez obowiązku zapłaty podatku dochodowego od razu po jej odziedziczeniu, jeżeli zmarły spadkodawca nabył nieruchomość na co najmniej 5 lat przed swoją śmiercią. Jeżeli spadkodawca nabył nieruchomość na 3 lata przed śmiercią, spadkobierca, aby nie zapłacić podatku dochodowego, musi powstrzymać się z jej sprzedażą jeszcze przez dwa lata od chwili śmierci spadkodawcy.
Jak widać, otrzymanie nieruchomości w spadku wymaga od spadkobiercy należytej dbałości związanej z uregulowaniem jej stanu prawnego. Co istotne należy pamiętać, że spadkobiercę obciąża obowiązek uiszczania opłat eksploatacyjnych związanych z utrzymaniem lokalu, w tym należnego czynszu, począwszy od chwili śmierci spadkodawcy. Obowiązku tego nie eliminuje nieujawnienie prawa własności w księdze wieczystej nieruchomości, ponieważ spadek jest nabywany w mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy.
Polecamy serwis: Spadki