Komu przysługuje urlop wychowawczy?
Urlop wychowawczy jest czasem, w którym pracownik jest zwolniony ze świadczenia obowiązku pracy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Kodeks pracy prawo do tego urlopu przyznaje wyłącznie pracownikom, a więc osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę. W przypadku umów terminowych urlop wychowawczy może trwać maksymalnie to końca terminu tej umowy. Uprawnionymi do urlopu są rodzice i opiekunowie dziecka, którzy są zatrudnieni co najmniej 6 miesięcy. Ustawa nie różnicuje prawa kobiet i mężczyzn w tym zakresie, wobec czego należy przyjąć, że mają oni równe prawa do urlopu wychowawczego. Co do zasady rodzice lub opiekunowie uprawnieni do korzystania z urlopu wychowawczego nie mogą korzystać z niego w tym samym czasie, w odniesieniu do tego samego dziecka. Prawo pracy dopuszcza taką możliwość jedynie w wymiarze 3 miesięcy, na dowolnym etapie trwania urlopu. Wychowawczy przysługuje jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 4 roku życia.
Procedura
Aby uzyskać urlop wychowawczy, należy złożyć do pracodawcy pisemny wniosek na 2 tygodnie przed rozpoczęciem urlopu. Wniosek powinien, oprócz danych formalnych, zawierać datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego. Warto podkreślić, że jeśli wniosek został złożony we właściwej formie, pracodawca nie może odmówić przyznania takiego urlopu. Istnieje również możliwość podzielenia urlopu wychowawczego na kilka części, jednak nie więcej niż 4. Oznacza to, że jeśli rodzic lub opiekun wraca do pracy nie wykorzystawszy całego urlopu wychowawczego, może w późniejszym terminie, jednak przed ukończeniem 4 roku życia przez dziecko, wykorzystać pozostałą jego część.
Polecamy również: Dni wolne od pracy w 2013 r.
Obowiązki pracodawcy
Poza tym, że pracodawca nie może odmówić pracownikowi uprawnionemu urlopu wychowawczego, ciąży na nim również kilka innych obowiązków. Przede wszystkim nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę (i to już od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop wychowawczy) aż do zakończenia urlopu. Dopuszczalne jest to jedynie w sytuacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy rozwiązanie umowy o pracę następuje z winy pracownika. Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca jest również obowiązany przyjąć pracownika do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku, a także nie może przyznać pracownikowi wynagrodzenia niższego niż przed rozpoczęciem przez niego urlopu. W sytuacji, w której pracownik przestał sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem, pracodawca może wezwać go do stawiennictwa w pracy. Może to uczynić również wtedy, kiedy dowiedział się, że oboje rodzice lub opiekunowie korzystają z urlopu wychowawczego w tym samym czasie.
Pozycja pracownika
W czasie trwania urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy, jeżeli nie wyłącza to możliwości osobistej opieki nad dzieckiem. Pracownik może także w każdym czasie zrezygnować z urlopu wychowawczego. Co do zasady dzieje się to po zawiadomieniu pracodawcy (najpóźniej 30 dni przez terminem zamierzonego powrotu do pracy), a także w dowolnym czasie, jeżeli pracodawca wyrazi na to zgodę. Należy również podkreślić, że okres urlopu wychowawczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jeżeli pracownik nie chce korzystać w pełni z urlopu wychowawczego, może także złożyć wniosek o obniżenie wymiaru jego pracy, jednak do wymiaru nie niższego niż połowa etatu. Wniosek składa się na dwa tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze godzin. Również taki wniosek pracodawca obowiązany jest uwzględnić. Podczas pracy w obniżonym wymiarze godzin pracownik podlega podobnej ochronie jak pracownik pozostający na urlopie wychowawczym w pełnym zakresie, z tą różnicą, że czas jego ochrony nie może przekraczać łącznie 12 miesięcy.
Zobacz także: Urlop ojcowski w 2013 roku
Dodatkowe regulacje
Szczególnym regulacjom podlegają pracownice karmiące piersią oraz rodzice i opiekunowie dzieci niepełnosprawnych. W pierwszym wypadku kobieta, która karmi jedno dziecko, ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy, natomiast kobieta karmiąca większą liczbę dzieci, do dwóch przerw czterdziestopięciominutowych. Na wniosek pracownicy, przerwy te mogą być udzielane łącznie. Przerwy na karmienie nie przysługują jednak, gdy kobieta zatrudniona jest na czas nieprzekraczający 4 godzin pracy dziennie, natomiast gdy czas jej pracy nie przekracza 6 godzin, wówczas przysługuje tylko jedna przerwa na karmienie. W przypadku rodziców i opiekunów dzieci niepełnosprawnych, oprócz normalnego urlopu wychowawczego, należy się również dodatkowy urlop. Wynosi on również maksymalnie 3 lata, ale może być wykorzystany aż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia (bowiem niepełnosprawność może powstać w różnych okresach życia dziecka).