Opieka nad dzieckiem do 3 lat
Opieka nad dzieckiem do 3 roku życia może być sprawowana w żłobkach, klubikach dziecięcych bądź na podstawie umowy uaktywniającej dla niani. Rodzice często nie chcą wysyłać małych dzieci do żłobków czy klubików ze względu na choroby. Nie mają one jeszcze silnego systemu odpornościowego i szybko zarażają się od rówieśników. Jeśli rodzice nie mogą pozwolić sobie na częste nieobecności w pracy ze względu na pełnienie opieki nad chorym dzieckiem, dobrym rozwiązaniem jest zatrudnienie niani. Nianią może być także babcia lub dziadek. Są to zwykle osoby najbardziej zaufane i przede wszystkim znane dziecku. Nie ma więc większych problemów, aby maluch przystosował się do zostawania w domu bez rodziców.
Umowa uaktywniająca dla niani – babcia lub dziadek
Babcia albo dziadek może być w myśl ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 nianią. Umowa uaktywniająca obejmuje opiekę nad dzieckiem od ukończenia 20 tygodnia życia do 3 lat przez pełnoletnią osobę niebędącą rodzicem dziecka. Nie ma więc żadnych przeciwwskazań, aby była nią osoba spokrewniona.
Polecamy: Wynagrodzenia po 1 sierpnia 2019 r. Rozliczanie płac w praktyce
Jest to umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia. Zawierana jest pisemnie między nianią (w naszym przypadku babcią lub dziadkiem) a rodzicami lub rodzicem samotnie wychowującym dziecko.
Rodzic samotnie wychowujący dziecko to: panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik albo rodzic, w stosunku do którego orzeczono separację, a także rodzic pozostający w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Elementy umowy uaktywniającej
Elementami umowy uaktywniającej są:
- strony umowy;
- cel i przedmiot umowy czyli opieka nad wskazanym dzieckiem;
- czas i miejsce sprawowania opieki;
- liczbę dzieci powierzonych opiece;
- obowiązki niani;
- wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty;
- czas, na jaki umowa została zawarta;
- warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy.
Po podpisaniu umowy rodzic zgłasza siebie do ZUS jako płatnika składek (formularz ZUS ZFA), a następnie babcię lub dziadka do ubezpieczeń społecznych (formularz ZUS ZUA – jeśli podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu lub formularz ZUS ZZA – jeśli podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu). Warto poprosić pracowników ZUS o pomoc w tej sprawie.
Składki ZUS
Za babcię lub dziadka opiekującego się wnuczkiem w ramach umowy uaktywniającej opłaca się składki emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne. W przypadku umowy uaktywniającej udogodnieniem jest opłacanie części składek przez ZUS. W przypadku umów zawieranych od 1 stycznia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca wymienione składki od części wynagrodzenia niani, która nie jest wyższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia. Obecnie minimalna płaca wynosi 2250 zł brutto, a w 2020 r. będzie równa 2600 zł brutto. Wcześniej ZUS opłacał składki od pełnej wysokości minimalnej płacy.
Natomiast rodzic będący płatnikiem składek opłaca składki od kwoty stanowiącej nadwyżkę nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia.
Opłacanie składek następuje na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Jeśli opieka nad dzieckiem jest jedynym zajęciem zarobkowym babci lub dziadka, podlegają pod obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Gdy pracuje jednocześnie na pełnym etacie, od umowy uaktywniającej opłaca się jedynie składkę zdrowotną. Niania nie ma obowiązku przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego. Jeśli jednak zdecyduje się na nie, składki chorobowe opłaca rodzic, potrącając je od pensji.
Kiedy ZUS opłaci składki za babcię lub dziadka?
Aby móc skorzystać z opłacania składek przez ZUS, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:
- zgłoszenie niani przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;
- rodzice/rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą;
- dziecko nie uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego ani nie zostało oddane pod opiekę dziennego opiekuna.
ZUS będzie opłacał składki do końca roku szkolnego, w którym dziecko będące pod opieką skończy 3 lata. Maksymalnie może to robić do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 4 lata, ale tylko wówczas gdy nie ma możliwości zapewnienia dziecku miejsca w przedszkolu. Rok szkolny trwa od 1 września do 31 sierpnia roku następnego.
Może zdarzyć się sytuacja utraty zatrudnienia (także zaprzestania świadczenia usług lub prowadzenia działalności, o której mowa powyżej) przez rodziców w trakcie trwania umowy uaktywniającej. Wówczas składki opłaca się jeszcze przez 3 miesiące od dnia zaistnienia tych przyczyn.
Kiedy ZUS nie opłaci składek za babcię lub dziadka?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie będzie opłacał składek w 3 poniższych sytuacjach:
- rodzic dziecka korzysta z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej z osobą bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym;
- umowę uaktywniającą zawarto między nianią a osobami pełniącymi funkcję rodziny zastępczej zawodowej, lub
- rodzic dziecka przebywa na urlopie wychowawczym lub pobiera zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Do obowiązków płatnika składek czyli rodzica należy informowanie ZUS o każdej zmianie mającej wpływ na opłacanie składek, szczególnie o rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy uaktywniającej. Po zakończeniu umowy z babcią lub dziadkiem rodzic dziecka powinien wyrejestrować opiekuna dziecka z ZUS i siebie jako płatnika składek (druk ZUS ZWUA i druk ZUS ZWPA – jeśli rodzic za nikogo więcej nie opłaca składek jako płatnik).
Podatek
Od umowy uaktywniającej odprowadza się podatek. Przychód z tej umowy zalicza się do przychodu z innych źródeł (art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT). W związku z tym na rodzicu nie ciążą żadne obowiązki związane z odprowadzaniem podatku. Więcej informacji znajdziesz w artykule: Niania sama płaci PIT od dochodu z umowy uaktywniającej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dziennik Ustaw rok 2019 poz. 409)