Prawo do obrony
Prawo do obrony jest jedną z fundamentalnych zasad postępowania karnego. Zgodnie z art. 6 Kodeksu postępowania karnego oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy.
W ramach postępowania karnego ustanowienie obrońcy jest już możliwe w ramach postępowania przygotowawczego, czyli tego, które poprzedza wniesienie do sądu aktu oskarżenia.
Zobacz również: Czym charakteryzuje się postępowanie karne?
Obrońca czyli kto?
Zgodnie z art. 82 Kodeksu postępowania cywilnego obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury. Chodzi tutaj o osobę wpisaną na listę adwokatów i wykonującą zawód adwokata.
Uprawnienia obrońcy
Ustanowienie obrońcy daje mu uprawnienie do działania w cały postępowaniu karnym, a więc nie tylko w trakcie rozprawy sądowej. Niemniej jednak ograniczenia w tej kwestii mogą wynikać z treści upoważnienia.
Oskarżony może ustanowić obrońcę i upoważnić go do działania jedynie w ramach postępowania w I instancji.
Uprawnienie do działania oznacza, że obrońca będzie mógł brać udział we czynnościach przeprowadzanych w ramach toczącego się postępowania karnego. Będzie on zatem miał prawo brać udział w przesłuchaniu świadków, a także zadawać im pytania. Nie oznacza to jednak, że zastąpi oskarżonego we wszystkich sytuacjach. Obrońca nie może bowiem zastąpić swojego klienta w sytuacji, gdy dana czynność wymaga jego osobistego udziału. Przykładowo obrońca nie będzie mógł złożyć wyjaśnień za oskarżonego.
Zobacz również: Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokata
Obrońca może być już ustanowiony na etapie postępowania przygotowawczego przed prokuratorem. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego oskarżony może mieć maksymalnie trzech obrońców.
Obrońca z urzędu
W określonych sytuacjach możliwe będzie uzyskanie pomocy od obrońcy ustanowionego z urzędu. Jak stanowi art. 78 ust. 1 Kodeksu postępowania karnego taka sytuacja może mieć miejsce wtedy, gdy oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, a jednocześnie nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Fakt ten musi jednak wykazać. Obrońca z urzędu może być ustanowiony do całego postępowania jak również tylko do pojedynczej czynności.
Taka sytuacja będzie zachodzić w przypadku, gdy dokonanie danej czynności jest ograniczone przymusem adwokackim. Będzie tak przy wnoszeniu kasacji.