Przepisy przewidują możliwość uniknięcia kary przez osobę, która wręczyła łapówkę. Sprawca nie podlega karze, jeżeli zostaną spełnione przez niego następujące warunki:
— okaże tzw. „czynny żal” — tzn. dający łapówkę ujawni organom ścigania wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organy te same je wykryją. Niewystarczające jest przekazanie przez sprawcę tylko niektórych okoliczności zdarzeń, a zatajenie innych1. W sytuacji, gdy sprawca wielokrotnie udzielał korzyści majątkowej lub osobistej tej samej osobie, możliwe jest skorzystanie z instytucji bezkarności tylko wtedy, gdy ujawnił wszystkie okoliczności składające się na czyn ciągły2. Zgłoszenia takiego należy dokonać osobiście na Policji, w prokuraturze, CBA bądź w innym organie ścigania. Ustawa nie przesądza formy zawiadomienia o fakcie wręczenia łapówki, co oznacza, że może być dokonane w dowolnej formie. Jednak doniesienie anonimowe nie spełnia warunków stawianych tego rodzaju czynności, bowiem zgodnie z art. 119 § 1 pkt 4 k.p.k. pismo procesowe musi zawierać podpis składającego3;
— korzyść albo jej obietnica zostały przyjęte. Przyjęcie to może mieć charakter dorozumiany, np. gestem. Jeżeli łapówka nie została przyjęta, osoba odpowiada za łapownictwo czynne, a jeżeli do przyjęcia doszło, a sprawca działał w celu skierowania przeciwko tej osobie postępowania karnego, to na podstawie art. 24 k.k., pozostaje odpowiedzialność za prowokację.
Ocenę, czy przedstawione wyżej warunki zostały spełnione, ustawodawca pozostawia organowi powołanemu do ścigania przestępstw, który został poinformowany przez sprawcę o popełnieniu przestępstwa, np. CBA, jeśli to ono przyjęło zawiadomienie.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Poniżej przedstawiono przepisy pozwalające na korzystanie z bezkarności przez sprawców przestępstw:
— art. 229 § 1–5 k.k. (przekupstwo w sektorze publicznym),
— art. 230a § 1 i § 2 k.k. (handel wpływami),
— art. 296a § 2 albo § 3 k.k. w zw. z § 2 (przekupstwo gospodarcze),
— art. 49 ustawy o sporcie (przekupstwo sportowe).
Zobacz również: Korupcja w sporcie
Bezkarność we wskazanych wyżej przepisach oznacza, że organ ścigania nie wszczyna postępowania karnego przeciwko osobie, która wręczyła łapówkę, natomiast wszczęte umarza. Ustalenie, że sprawca nie podlega karze w toku postępowania przygotowawczego, powoduje wydanie postanowienia o umorzeniu lub jeżeli okoliczność ta została ustalona dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego — wyroku umarzającego na rozprawie.
Sprawca przekupstwa natomiast występuje w sprawie przeciwko przyjmującemu łapówkę w charakterze świadka4.
Z dobrodziejstwa bezkarności mogą skorzystać jedynie sprawcy przekupstwa, nawet gdy z inicjatywą łapówki wyszedł dający, który następnie złożył stosowne zawiadomienie. Ustawodawca natomiast odmówił takiej możliwości osobom przyjmującym łapówki.
1 Wyrok SA w Poznaniu, II AKa 16/02, OSA 2002/9/69.
2 Wyrok SN z 8 marca 1985 r., IV KR 41/85, OSNKW 1985, nr 11–12, poz. 88 wraz z glosą M. Surkonta, „Nowe Prawo” 1986, nr 11–12, s. 138–139.
3 R.A. Stefański, Zawiadomienie o niepopełnionym przestępstwie w świetle prawa karnego,„Prokuratura i Prawo” 2005, nr 10, s. 35.
4 Por. B. Kolasiński, wyd. cyt., G. Kobuszewski, Z. Bielecki, „Przesłanki wyłączenia lub złagodzenia odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa korupcji [w:] Zwalczanie
przestępczości korupcyjnej w Polsce, red. Z. Bielecki, J. Szafrański, Szczytno 2007, s. 96–98.
Zobacz również: Odpowiedzialność karna w przypadku korupcji
Tekst stanowi fragment publikacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego Poradnik antykorupcyjny dla przedsiębiorców. Przedsiębiorca w środowisku zagrożeń korupcyjnych, Warszawa, maj 2011