Korupcja w sporcie

Mowa o art 296b Kodeksu karnego (dalej k.k.).

Art. 296b został dodany do kodeksu karnego przez ustawę z 13 czerwca 2003 roku, o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 111, poz. 1061).

Artykuł ten w §1 stanowił że ten kto, organizując profesjonalne zawody sportowe lub w nich uczestnicząc, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za nieuczciwe zachowanie, mogące mieć wpływ na wynik tych zawodów, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5§2 określał, że tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w §1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej. Z §3 wynikało, iż w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w §1 lub §2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Kolejny, 4 paragraf zawierał klauzulę depenalizacyjną, wskazując, że nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w §2 albo w §3 w związku z §2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

Przedmiotem ochrony w art. 296b było, zapewnienie, aby zawody sportowe przebiegały w warunkach uczciwej rywalizacji. Miał on na celu wyeliminowanie oddziaływań wpływających na wynik zawodów przez udzielenie lub przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej.

Zobacz również: Jakie uprawnienia wynikają dla mnie jako oskarżonego z prawa do obrony?

Ułomność omawianej regulacji wynikała z faktu, iż sprawcą przestępstwa opisanego w art. 296b mógł być tylko podmiot organizujący profesjonalne zawody sportowe lub uczestniczący w takich zawodach. Było to zatem przestępstwo indywidualne.

Zachowanie się sprawcy przestępstwa opisanego w art. 296b§1 k.k. mogło się realizować w praktyce poprzez zjawisko określane potocznie jako tzw. sprzedanie meczu itp. Dopuścić się tego mogli zarówno organizatorzy imprezy sportowej, jak i sami zawodnicy uczestniczący w zawodach. §2 obejmował swym zakresem osoby obiecujące udzielić tymże organizatorom lub uczestnikom imprezy sportowej korzyści majątkowej lub osobistej.

Ustawa o sporcie została uchwalona przez parlament w dniu 25 czerwca 2010 roku (Dz. U. z roku 2010 nr 127, poz. 857) zaś w życie weszła 4,5 miesiąca później tj. 16 października 2010 roku. Ustawa ta uchyliła wskazany wyżej przepis art. 296b k.k. w zamian wprowadzając rozbudowane regulacje prawno – karne, stanowiące realną odpowiedź na wyzwania jakie w tym zakresie stoją przez organami ścigania oraz sądownictwem.

Zobacz również serwis: Sprawy karne

Z uwagi na bardzo krótki okres obowiązywania omawianej ustawy, zawarte w niej przepisy karne nie „obrosły” jeszcze praktyką orzeczniczą, sądownictwo nie wypracowało do tej pory jednolitej, przekonywającej interpretacji stosownych uregulowań. Brak też, co zrozumiałe, rozbudowanych, pogłębionych analiz tych norm w nauce prawa. Zwraca się uwagę jednak na to, iż ustawodawca tworząc nowe regulacje, dążył do ich odformalizowania czego wyrazem jest brak definicji poszczególnych pojęć, które pojawiają się w ustawie. jedynym konkretnym wyjątkiem jest definicja sportu określona w art. 2.

Rozdział 10 ustawy wskazanej wyżej ustawy zawiera katalog przestępstw związanych z uprawianiem sportu i z działalnością sportową w tym przepisy mające na celu zwalczanie korupcji w sporcie

Zgodnie z art. 46. 1. tej ustawy kto, w związku z zawodami sportowymi organizowanymi przez polski związek sportowy lub podmiot działający na podstawie umowy zawartej z tym związkiem lub podmiot działający z jego upoważnienia, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści albo jej obietnicy żąda w zamian za nieuczciwe zachowanie, mogące mieć wpływ na wynik tych zawodów, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w ust. 1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej.

W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Zobacz również serwis: Kary i środki karne

Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 2 przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę lub udziela takiej korzyści albo jej obietnicy lub takiej korzyści albo jej obietnicy żąda, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Art. 46 ust. 1 ustawy jest „kontynuatorem” uchylonego art. 296b k.k. – stanowiąc przestępstwo tzw. czynnego i biernego łapownictwa w sporcie. Sprawca tego występku w związku z zawodami sportowymi (organizowanymi przez uprawniony podmiot) przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo obietnicę takiej korzyści lub jej obietnicy żąda w zamian za nieuczciwe zachowanie mogące mieć wpływ na wynik tych zawodów (łapownictwo czynne) albo w opisanych sytuacjach udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej albo osobistej (łapownictwo bierne).

Zobacz również serwis: Kodeks Karny

Ustawodawca przewidział także typ kwalifikowany obu form łapownictwa – w sytuacji gdy korzyść majątkowa jest znacznej wartości (art. 46 ust. 4 ustawy). Typ kwalifikowany jest wyłączony w przypadku, gdy ekwiwalentem jest korzyść osobista, nie dająca się wyrazić w pieniądzu.

Gdy jednak porównamy przepis uchylony z nowo wprowadzonym tzn. art. 296b k.k. z art. 46 ustawy o sporcie,  możemy stwierdzić od razu, że zakres odpowiedzialności za łapownictwo, pod rządami nowej ustawy jest znacznie szerszy. Ustawa o sporcie nie przewiduje bowiem jakichkolwiek ograniczeniach podmiotowych w zakresie tego kto może być sprawcą – poprzednio był to zawodnik sędzia, trener, działacz sportowy. Nie widzimy także dookreślanie zakresu przedmiotowego objętego działaniem przepisu do sport profesjonalnego (co było przedmiotem krytyki w przypadku art. 296b k.k.). Jedynym ograniczeniem wprost wynikającym z treści przepisu art. 46 jest, to, że ochroną prawno – karną objęte są wyłącznie zawody sportowe organizowane przez polski związek sportowy, albo innym podmiot działający na podstawie umowy zawartej z takim związkiem lub podmiot działający z jego upoważnienia.

Wykaz polskich związków sportowych znajduje się na portalu Ministerstwa Sportu.

Zobacz również serwis: Sprawy karne

Kolejny, tj. 47 art. omawianej ustawy określa, iż ten kto, mając wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego określonego w art. 46, bierze udział w zakładach wzajemnych dotyczących zawodów sportowych, do których odnosi się ta wiadomość, lub ujawnia tę wiedzę w celu wzięcia udziału przez inną osobę w takich zakładach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przytoczony przepis określa występek tzw. nieuczciwości w zakładach wzajemnych. Stanowi on w polskim prawie karnym nowość a polega na tym, że sprawca, wiedząc o popełnieniu czynu z art. 46 (tzn. łapownictwa sportowego), bierze udział w zakładach wzajemnych, do których odnosi się ta wiadomość, lub ujawnia tę wiedzę w celu wzięcia udziału przez inną osobę w takich zakładach. Uznaje się, iż wiedza sprawcy niekoniecznie musi być pełna czy też szczegółowa, np. co do tego jaki dokładnie wynik zawodów ustalono.

Odpowiednia interpretacja omawianego przepisu wymaga sięgnięcia do art. 2 ust. 2 ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. nr 201, poz. 1540), precyzującego pojęcie "zakłady wzajemne". Przepis ten stanowi, że są nimi zakłady o wygrane pieniężne lub rzeczowe polegające na:

• odgadywaniu wyników sportowego współzawodnictwa w których uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek (totalizator), albo na
• zaistnieniu różnych zdarzeń, w których uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranych zależy od umówionego między przyjmującym zakład a wpłacającym stawkę stosunku wpłaty do wygranej (bukmacherstwo).

Skazanie za przestępstwo z art. 47 może skutkować orzeczeniem środka karnego w postaci zakazu wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych (art. 41c § 2 k.k.).

Zobacz również: Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych (art. 41c)

Zgodnie z treścią art. 48. 1. Kto, powołując się na wpływy w polskim związku sportowym lub podmiocie działającym na podstawie umowy zawartej z tym związkiem lub podmiocie działającym z jego upoważnienia albo wywołując przekonanie innej osoby lub utwierdzając ją w przekonaniu o istnieniu takich wpływów, podejmuje się pośrednictwa w ustaleniu określonego wyniku zawodów sportowych w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Tej samej karze podlega, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za pośrednictwo w ustaleniu określonego wyniku zawodów sportowych polegające na bezprawnym wywarciu wpływu na zachowanie osoby pełniącej funkcję w polskim związku sportowym lub podmiocie działającym na podstawie umowy zawartej z tym związkiem lub podmiocie działającym z jego upoważnienia, w związku z pełnieniem tej funkcji.

W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Zobacz również: Nadzwyczajne złagodzenie lub obostrzenie kary (art. 57)

Powyższy przepis dotyczy tzw. płatnej protekcji (ust 1) i przekupstwa za płatną protekcję a więc tzw. handlu wpływami (ust 2). Podobne czyny zabronione objęte są także regulacją kodeksową w art. odpowiednio 230 § 1 k.k. i 230a § 1 k.k. Art. 48 ustawy dotyczy jednak wyłącznie zawodów sportowych.

Występek płatnej protekcji w sporcie polega na powołaniu się na wpływy w polskim związku sportowym lub podmiocie działającym na podstawie umowy zawartej z tym związkiem albo podmiocie działającym z jego upoważnienia lub też na wywołaniu przekonania innej osoby albo utwierdzania jej w przekonaniu o istnieniu takich wpływów. Towarzyszyć temu musi pośrednictwo w ustaleniu określonego wyniku zawodów sportowych w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę.

Przekupstwa za płatną protekcję w sporcie (ust. 2), które ma za zadanie zwalczać zachowania polegające na udzieleniu albo obietnicy udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za ww. pośrednictwo. Dla jego bytu koniecznym jest aby sprawca działał bezprawnie, np. poprzez przymus psychiczny.

Zobacz również serwis: Prawo karne

Art. 49. Zawiera zaś klauzulę depenalizacyjną stanowiącą, że nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w art. 46 ust. 2, art. 46 ust. 3 lub 4, w związku z ust. 2, lub w art. 48 ust. 2 lub 3, w związku z ust. 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

Klauzulę niepodlegania karze, analogiczna jak w poprzednio obowiązującym art. 296b, pozwala na niewszczynanie postępowania karnego albo na umorzenie postępowania już wszczętego.

Jej celem nadrzędnym jest uzyskanie przez organy ścigania narzędzia podważającego solidarność uczestników procederu przestępczego w sporcie.

Zobacz również: Czy podejrzany może zmienić swoje wyjaśnienia?

Możliwość skorzystanie z dobrodziejstwa tego przepisu ustawodawca uzależnił od zawiadomienia organu ścigania o fakcie dania korzyści majątkowej. Zawiadomienie może ono być dokonane w każdej formie, np. pisemnie lub ustnie do protokołu. Zawiadomienie musi być koniecznie skierowane do organu ścigania. Organami powołanym do ścigania przestępstw są organy prowadzące śledztwa i dochodzenia – prokurator, policja, Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i inne organy przewidziane w przepisach szczególnych. Warunku tego nie spełnia więc zgłoszenie skierowane do innego organu państwowego np. sądu. Zawiadomienie jest skuteczne wyłącznie wtedy, gdy organ ścigania nie wiedział o fakcie wręczenia korzyści majątkowej. Przyjmuje się, iż dotyczy to wiedzę procesową organu ścigania a nie wiedzy wynikającej działań operacyjnych. Warunek ten nie jest spełniony w sytuacji, gdy sprawca przyznał się do wręczenia korzyści majątkowej w trakcie przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Klauzulą depenalizacyjną objęci zostali wyłącznie sprawcy czynni, a więc ci, którzy udzielali korzyści lub jej obietnicy.

Zobacz również serwis: Sprawy karne